Financiën

Toelichting op hoofdlijnen

Ten opzichte van de Begroting 2025 zijn de lasten € 8,27 mln. hoger. De baten zijn € 8,69 mln. hoger. De toevoegingen aan de reserves zijn € 3,40 mln. lager en de onttrekkingen € 3,80 mln. hoger. De verschillen worden hieronder toegelicht. Als de mutatie een relatie heeft met een ander programma dan staat dit aangegeven in de voorlaatste kolom.

 
Mutaties met een effect op de Begroting
1. Actualisering kapitaallasten
Wij hebben de kapitaallasten geactualiseerd n.a.v. de jaarrekening 2024 en de meerjaren investerings planning (MIP).

2. BUIG
Het rijk verdeelt het uitkeringenbudget (buig-budget) over gemeenten via niet-beïnvloedbare graadmeters in eerdere jaren. Als een gemeente in verhouding minder uitkeringen geeft dan landelijk gemiddeld, kan dat leiden tot een positief buigsaldo. In Zaanstad daalde het aantal uitkeringen tot en met 2023 sneller dan gemiddeld. Het is aannemelijk dat de aanpak Werk of meedoen daaraan heeft meegeholpen. Wij verwachten dat de aanpak zijn vruchten blijft afwerpen. Het verwachte financiële voordeel wordt wel kleiner. We verwachten in 2026 en 2027 een dalend voordeel op de buig. We ramen het positieve buigsaldo in 2025 op € 2,8 mln. Dat is € 1,0 mln, hoger dan in de begroting. In 2024 was de ontwikkeling van het aantal uitkeringen in Zaanstad meer in lijn met de landelijke ontwikkeling. De onzekerheid over het toekomstige buigsaldo wordt daardoor groter. Voor 2027 houden we nog wel rekening met een positief buigsaldo (€ 1,5 mln.). Vanaf 2028 gaan we ervan uit dat buig-inkomsten en -uitgaven gelijk zijn.

3. Gemeentefonds doorwerking septembercirculaire 2024
Wij verwerken de financiële gevolgen van septembercirculaire Gemeentefonds 2024 in de begroting. Voor de opgave Kansengelijkheid gaat het om extra geld voor kinderopvang op sociaal medische indicatie en voor participatie. De financiële gevolgen van deze circulaire zijn nader toegelicht via een Raadsinformatiebrief (zaaknummer 8847603).

4. Leerlingenvervoer
Wij hebben efficiency besparingen behaald bij het leerlingenvervoer. Dat komt door het goed uitvoeren van de verordening (meer volgens de wet) en het vergroten van zelfredzaamheid.

5. Onderwijshuisvesting
Bij de actualisatie van het Integraal Huisvestings Plan 25.1 hebben wij projecten opnieuw gepland in de tijd. Daardoor starten ook haalbaarheidsonderzoeken later. De uitgaven verschuiven daardoor naar latere jaren.

6. Reserve opvang ontheemden Oekraïne
Wij hebben een nieuwe doorrekening gemaakt van de verwachte kosten en opbrengsten de opvang van ontheemden uit Oekraïne. Wij verwachten in 2025 en 2026 een voordeel te krijgen. Wij laten dit voordeel vrijvallen (-€ 4 mln. in 2025 en -€ 1 mln. in 2026).

Mutaties met saldo neutraal effect op de Begroting

A. Arbeidsmarktregio
De gemeente Zaanstad voert de administratie voor de arbeidsmarktregio. De gemeente Zaanstad heeft ook de werkgevers rol voor de arbeidsmarktregio. De arbeidsmarktregio heeft besluiten genomen over het aantrekken van personeel en het doen van verstrekkingen. De regio betaalt de kosten uit de reserve Arbeidsmarktregio

B. Hulp aan gedupeerden kinderopvangtoeslag affaire
Wij hebben de hulp aan gedupeerden van de kinderopvangtoeslag affaire in eigen hand genomen. Hiermee willen wij de kwaliteit van de hulp verbeteren. Wij breiden daarvoor de ambtelijke capaciteit uit. Daarnaast nemen wij geld op in de begroting voor verstrekkingen aan gedupeerden en advieskosten. Wij betalen de kosten uit geld van het Rijk.

C. Kostenverdeling
De apparaatslasten en baten zijn gewijzigd met € 0,32 mln. nadelig. Voor een toelichting verwijzen we naar de paragraaf bedrijfsvoering.

D. Nationaal Programma Onderwijs
In 2025 zullen de laatste interventies in het kader van het Nationaal programma Onderwijs (NPO) plaatsvinden. De regeling loopt tot einde schooljaar 2024-2025. Ter dekking van deze interventies ontvangt Zaanstad een specifieke uitkering.

E. Capaciteit onderwijsachterstandenbeleid
Wij zetten extra capaciteit in voor de uitvoering van het onderwijsachterstandenbeleid (OAB). Wij betalen de kosten uit het budget voor onderwijsachterstanden (-€ 0,44 mln.). Verder ontvangen wij een bijdrage van scholen voor de kosten van brugfunctionarissen (-€ 0,27 mln.).

F. Opvang ontheemden Oekraïne
Wij hebben de begroting van de opvang van ontheemden uit Oekraïne geactualiseerd. Op basis van de ervaringen in 2024 zetten wij minder personeel in. Wij geven minder geld uit aan de beveiliging van Saendenborch en het beheer van de locaties (-€ 4,39 mln.). Wij hebben de onttrekking aan de reserve verlaagd, omdat de kosten van de opvang lager zijn (€ 4,39 mln.). Hiernaast hebben we een nieuwe rijksbijdrage voor leefgeld ontvangen (-€ 0,50 mln.). Als gevolg daarvan hebben wij de onttrekking aan de reserve verlaagd (€ 0,50 mln.). Wij ontvangen minder geld van het Rijk. Het Rijk heeft de bijdrage per bed per nacht verlaagd van € 61 naar € 44 (€ 4,18 mln.). Wij verlagen de toevoeging aan de reserve opvang ontheemde Oekraïne omdat wij minder geld van het RIjk ontvangen (-€ 4,18 mln.).

G. Pact Zaandam Oost
Fijn wonen is één van de pijlers binnen Opgave Pact Zaandam Oost. De gemeente Zaanstad is penvoerder voor lasten van Fijn wonen. Dit geldt ook voor de woningcorporaties Parteon, Rochdale en Zaandamse Volkshuisvesting (ZVH). De lasten hiervoor worden afzonderlijk begroot. De lasten worden volgens afspraak via  een vaste verdeling verdeeld. In het Uitvoeringsplan Pact Zaandam Oost 2024-2027 worden via een zestal pijlers de opgaven gerealiseerd. De pijlers zijn Participatie en Armoede, Integraal, Veiligheid, Fijn Wonen, Jeugd en Gezondheid. Voor de eerste vier zijn Regiodeal II-middelen en Kansrijke Wijk-middelen beschikbaar gesteld door het Rijk. Daarnaast hebben wij de ambtelijke capaciteit tijdelijk uitgebreid.

H. RegioDeal
De Europese Aanbesteding van de Poort van Zaandam Oost wordt medio april afgerond. Indien alles volgens planning verloopt wordt het casco van het Huis van de Wijk begin 2029 opgeleverd. Vanaf het moment ‘start bouw’ zal onttrekking plaats vinden uit de reserve. Op moment van schrijven staat dit gepland voor begin 2027. Gezien het risico op vertraging (door stikstof, netcongestie etc.) zijn er gesprekken gaande met het Rijk om coulanter om te gaan met de deadlines in de voorwaarden van de Regiodeals.
De financiële afwikkeling van de Regiodeal I met de gemeente Amsterdam betreffende Noorder IJplas vindt plaats in 2025 Datzelfde geldt voor het beschikbaar stellen van overige middelen uit het  groenprogramma aan Amsterdam. Daarnaast wordt het bestedingsplan verder uitgewoerd in 2025: een camerasysteem voor toezicht, voor de jeugd en voor verdere stedelijke vernieuwing. Het resterende budget Vergroten kans Jeugd wordt ingezet voor Kinderwerk in de jaren 2025 en 2026.

I. Reserve budgetoverhevelingen
 In 2024 hebben wij bij de Najaarsrapportage incidentele middelen overgeheveld naar 2025 via de reserve Budgetoverhevelingen. Bij de voorjaarsnota stellen wij deze middelen beschikbaar gesteld voor de opgaves. Voor Kansengelijkheid gaat het om geld voor alleenverdieners, Werkom en onderwijshuisvesting.

J. Volwasseneneducatie en aanpak basisvaardigheden
De gemeente Zaanstad voert de administratie voor de budgetten voor volwasseneneducatie en aanpak basisvaardigheden. De regio krijgt voor de uitvoering van zijn taak geld van het Rijk. Wij verhogen de uitgaven en inkomsten voor volwasseneneducatie op grond van de beschikking van het Rijk.
De regio voert de aanpak basisvaardigheden uit. De regio betaalt de kosten uit de reserve laaggeletterdheid