Financiële hoofdlijnen

Het uitgangspunt voor de Voorjaarsnota 2025 – 2029 is het meerjarenbeeld zoals dat is opgenomen in de Begroting 2025, aangevuld met de jaarschijf 2029. In onderstaande tabel staan de in deze voorjaarsnota voorgestelde begrotingswijzigingen met een saldo-effect die leiden tot een nieuw financieel meerjarenbeeld 2025 –2029.

Bedragen x € 1.000

Hieronder is per onderwerp een toelichting opgenomen.

Beginstand voorjaarsnota

1. Totaal saldo begroting 2025
   Dit is het saldo van vastgestelde de begroting 2025. De jaarschijf 2029 is toegevoegd.
   
2. Terugdraaien storting egalisatiereserve
   In de vastgestelde begroting is het negatieve begrotingssaldo van 2025 van € 3,973 mln. begroot als onttrekking in de egalisatiereserve. Deze begrote onttrekking wordt teruggedraaid, om het werkelijke saldo te tonen

Autonome ontwikkelingen

3. Septembercirculaire
   Dit is het netto effect van de uitgebrachte septembercirculaire 2024. In de raadsinformatiebrief over de septembercirculaire (8847604 ) zijn de effecten toegelicht.
   
4. Decembercirculaire
   De decembercirculaire 2024 geeft meerjarig een positief beeld. Dit komt doordat het CBS nieuwe berekeningen heeft gemaakt. Hierdoor heeft Zaanstad hogere inkomsten van 2025 tot en met 2029. Zie ook de RIB over de decembercirculaire (9089550 ).
5. Gemeentefonds, verwachte loon- en prijscompensatie in meicirculaire 2025
   Op basis van de cijfers van het Centraal Economisch Plan (CEP) dat in februari gepubliceerd is, is een inschatting gemaakt van de te verwachte loon- en prijscompensatie. In de meicirculaire 2025 zal deze door het Rijk gepubliceerd worden.
6. Indexatie (prijs, loon, subsidie)
   De budgetten zijn opgehoogd met de indexatie. Voor 2025 is de loon- en prijsindex toegepast die is opgenomen in de cijfers van het Centraal Economisch Plan (CEP) van februari 2025. Dit is een prijsindex van 2,1 % en een loonindex van 2,0%. Hieruit volgt een subsidie-index van 2,03%.
7. Kapitaallasten investeringen
   Op basis van de werkelijke investeringsuitgaven in 2024 en voortschrijdende inzichten zijn de investeringsuitgaven voor 2025 en volgende jaren geactualiseerd.
   Over 2025 hebben we een voordeel van € 1,6 mln. Dit komt doordat investeringen van € 37 miljoen in 2024 niet zijn gerealiseerd, waardoor de afschrijvingen een jaar later starten.
   Bij deze actualisatie is kritisch gekeken naar de timing van investeringen in het meerjarig investeringsplan. Waar mogelijk is er een meer realistische planning opgenomen voor de investeringen. Het resultaat is dat we in 2026 een voordeel van € 1,2 mln. hebben en in 2027 van € 1,4 mln. In 2028 hebben we een nadeel van € 0,3 miljoen, vooral door hogere afschrijvingskosten bij wegen en verkeer. Over 2029 hebben we vanwege een meer realistische planning van de investeringen (met name vanuit het IHP VO) een voordeel van € 0,4 miljoen.
   
8. Treasury
   De rente parameters zijn geactualiseerd. De kortlopende rente is gedaald van 3,5% naar 2,5% wat een structureel voordeel van € 0,36 mln. oplevert. Daarnaast zijn de effecten van het treasuryjaarplan en de begroting 2025 verwerkt. In 2025 t/m 2027 ontstaan er voordelen vanwege het uitstellen van investeringen naar latere jaren. In 2028 en verder ontstaan hierdoor juist nadelen, vanwege hoge investeringen in deze jaren. Daarvoor moet behoorlijke (langlopende) financiering worden aangetrokken (doorgerekend tegen 3% rente).

9. WMO ontwikkeling

Bedragen x € 1.000

1. Jaarlijks wordt de specialistische ondersteuning bijgesteld aan de hand van de realisatie over het voorgaand jaar. In 2024 zijn de kosten voor met name Wmo maatwerk (begeleiding, dagbesteding en hulp bij huishouden) lager uitgevallen dan begroot. In de begroting werd namelijk uitgegaan van 4% groei van het aantal inwoners dat gebruik maakt van Wmo voorzieningen (o.b.v. Wmo voorspelmodel). We zien dat het aantal inwoners dat ondersteuning of een voorziening vanuit de Wmo ontvangt, inderdaad met 4% is toegenomen, zoals voorspelt. Desondanks nemen de kosten minder sterk toe. Dit kan onder andere worden verklaard doordat cliënten met zwaardere en duurdere ondersteuning doorstromen naar de Wlz of “uitstromen” vanwege overlijden. Inwoners die instromen in de Wmo ontvangen vaker relatief lichtere ondersteuning voor lagere kosten. Hierdoor groeien de kosten voor Wmo minder snel dan de groei van het aantal inwoners met een Wmo-voorziening. Voor 2025 wordt daarom ook uitgegaan van ruim 2% groei (i.p.v. 4% groei). Het financiële voordeel dat dit oplevert, werkt door in de begroting voor 2025 en verder.
2. De verwachte groei voor WMO ligt volgens het WMO voorspelmodel gemiddeld op 4%.  De groei van het aantal cliënten komt redelijk overeen met de groei op basis van het voorspelmodel. De groei van de kosten in Zaanstad is de afgelopen 3 jaar lager geweest, gemiddeld 1% en het laatste half jaar 2%. Wij ramen de volumegroei voor 2026 en verder daarom op 2%. Hiervan is 1,3% aangemeld voor Groei van de Stad, deze mutatie bevat de overige volumegroei (0,7%). Het risico neemt toe dat de kosten sterker stijgen, omdat in de begroting 2025 ook al rekening is gehouden met een lagere groei (ruim 2%) en er lopen meerdere aanbestedingen waarvan de financiële gevolgen op voorhand niet zijn in te schatten.
3. Vanuit het Rijk wordt compensatie ontvangen voor stijgende kosten voor de Wmo vanaf 2026. Dit gaat voor Zaanstad om - € 0,65 mln. Deze middelen worden ingezet als dekking voor de volumegroei Wmo.
4. De indexering van de tarieven Wmo is gebaseerd op een gewogen percentage van de Overheidsbijdrage in de Arbeidskostenontwikkeling (OVA) en het prijsindexcijfer particuliere consumptie (PPC). De OVA en PPC worden berekend op basis van cijfers die het Centraal Planbureau publiceert. De som van de definitieve OVA 2025 en voorlopige OVA 2026 voor de begroting 2026 bedraagt 5,20% terwijl de gemeentelijke index 2,03% bedraagt. Het verschil in indexatie is hier opgenomen.
5. De opvanglocaties voor dak- en thuislozen in de Zaanstreek worden vernieuwd en uitgebreid. Tot die tijd worden dak- en thuislozen tijdelijk opgevangen in Wormerveer: Wandelweg (14 plekken) en Goudastraat (10 plekken). Mede doordat dit nu twee locaties zijn (straks locatie Boschjesstraat met 24 tot 28 plekken) is de subsidie voor Leger des Heils onvoldoende voor volledige openstelling. De Goudastraat dient daarom als winteropvang en voor flexibele opvang bij wachtlijsten. Door de toenemende vraag zijn meer opvangplekken nodig dan de 14 plekken op de Wandelweg. De gemeente moet opvang bieden aan dak- en thuislozen die niet zelfredzaam zijn. Dit gaat vaak om mensen met meerdere problemen die ook hulp nodig hebben. Om de wachtlijsten te verkorten, blijft de Goudastraat (10 plekken) open tot de nieuwe locatie Boschjesstraat (24-28 plekken) klaar is. Dit wordt verwacht tot 31 juli 2026. De kosten zijn € 0,274 miljoen in 2025 en € 0,148 miljoen in 2026.
6. We verwachten dat de kosten voor aanvullend openbaar vervoer (AOV) in 2025 met ongeveer 9% zullen stijgen (€ 0,11 miljoen). Dit komt met name doordat de kwaliteit van het vervoer verbeterd is, waardoor het vaker gebruikt wordt.

10. Jeugd ontwikkeling

Bedragen x € 1.000

1. Deze bijstelling ontstaat door de volgende twee redenen:
   1. Jaarlijks wordt de specialistische jeugdzorg bijgesteld aan de hand van de realisatie over het voorgaand jaar. Er is gekeken naar de gerealiseerde productie van de gespecialiseerde jeugdhulp van 2024. Dit leidt tot een nadeel van € 4,2 mln. In 2024 zijn de kosten voor jeugdhulp verder gestegen. Het aantal jeugdigen dat jeugdhulp ontvangt is toegenomen en ook de kosten per jeugdhulptraject zijn hoger geworden
   2. De deskundigencommissie van de Hervormingsagenda Jeugd adviseert het Rijk om voor volumegroei van jeugdhulp in 2025 het budget voor gemeenten 4,7% te verhogen. In de begroting van Zaanstad is nu 2,2%-2,4% opgenomen. In lijn met dit advies wordt de verwachte volumegroei van jeugdhulp in de begroting van Zaanstad ook verhoogd tot 4,7%.  Dit leidt tot een bijstelling van € 1,6 mln. structureel vanaf 2025.

2. In de afgelopen jaren zijn de kosten voor jeugdhulp steeds verder gestegen. Er zijn nog geen tekenen dat de groei van de jeugdhulpkosten zal afnemen, hoewel er wel maatregelen worden genomen op nationaal en lokaal niveau. De deskundigencommissie adviseert het Rijk om voor volumegroei van jeugdhulp in 2026 het budget voor gemeenten met 4,7% te verhogen. Wij sluiten aan bij deze verwachte volumegroei van 4,7% in 2026. Hiervan wordt 0,3 % groei ten laste gebrachte van de stelpost Groei van de Stad, omdat het aantal jeugdigen naar verwachting met 0,3% toeneemt in 2025.

3. In 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd gemaakt. Hierin staan maatregelen om de jeugdhulp te verbeteren en de kosten te verlagen. Vanaf 2026 moet Zaanstad hierdoor € 5,8 mln. extra besparen ten opzichte van 2025. Vanaf 2027 moet de besparing nog eens € 0,6 mln. extra zijn, dus in totaal € 6,4 mln. Het is echter niet realistisch dat deze besparing wordt gehaald. Op basis van het advies van de deskundigencommissie wordt deze taakstelling teruggedraaid.

4. De indexering van de tarieven jeugdzorg is gebaseerd op de definitieve OVA 2025 en voorlopige OVA 2026. Dit is vastgelegd in de contracten. De indexatie voor 2026 bedraagt 5,2% terwijl de gemeentelijke index 2,03% bedraagt.

5. De indexering van de tarieven van het jeugdteam is gebaseerd op de definitieve OVA 2025 en voorlopige OVA 2026. De indexatie voor 2026 bedraagt 5,2% terwijl de gemeentelijke index 2,03% bedraagt.

Inschatting VNG compensatie Jeugdhulp o.b.v. adviesrapport deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd
In het financieel beeld is onder punt 22. De inschatting van de compensatie voor jeugdhulp opgenomen. Hieronder wordt toelichting gegeven op deze compensatie, omdat het gerelateerd is aan de ontwikkeling die zich bij Jeugd voor doet, zoals hierboven opgenomen.  
Op 30 januari 2025 is het adviesrapport "Groeipijn" van de Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd gepubliceerd. Het advies van de commissie is als volgt:

1. De helft van de landelijke tekorten op jeugdhulp in 2023 (€ 628 miljoen) en 2024 (€ 828 miljoen) compenseren. De helft hiervan is € 728 miljoen. Dit betekent ongeveer € 7,3 miljoen extra voor Zaanstad.
2. Het tekort van 2024 doorrekenen naar 2025-2028: het budget voor 2025 verhogen met de helft van het tekort van 2024 (€ 414 miljoen). Dit betekent ongeveer € 4,1 miljoen extra per jaar voor Zaanstad vanaf 2025.
3. Groei van jeugdhulp in 2025: een groei van 4,7% aanhouden. Dit is 2,48% meer dan het huidige groeipercentage. Dit betekent ongeveer € 2 miljoen extra voor Zaanstad in 2025.
4. Loon- en prijsstijgingen in 2025: aansluiten bij de OVA/PPC methodiek met een percentage van 4,91%. Dit is 2,20% meer dan het huidige percentage. Dit betekent ongeveer € 1,8 miljoen extra voor Zaanstad in 2025 en € 2,6 miljoen in 2026.
5. Besparingen uit de Hervormingsagenda: de besparingen in 2026 en 2027 terugdraaien. Dit betekent voor Zaanstad dat de nog openstaande taakstelling van € 5,8 miljoen in 2026 en € 6,4 miljoen vanaf 2027 voorlopig worden teruggedraaid. De VNG interpreteert dat de volledig opgelegde taakstelling wordt teruggedraaid (landelijk € 961 mln. in 2026 en € 1.017 mln. in 2027 en verder). Dit betekent ongeveer € 3,8 miljoen extra compensatie per jaar voor Zaanstad.

Bij de opstelling van deze voorjaarsnota gaan we uit van volledige compensatie door het Rijk conform de advisering van de Commissie Van Ark, met de raming van de VNG. We zijn bereid stevig in te zetten mocht het Rijk anders besluiten. Een deel van de incidentele compensatie voor 2023 en 2024 wenden we aan om incidenteel ontwikkelbudget vrij te spelen, gericht op beheersing van de jeugdhulp. Dit ontwikkelbudget komt deels in de plaats van de post Slim Investeren. Zie hiervoor de toelichting bij punt 26 sub k.

In een tabel ziet dit er als volgt uit:

Bedragen x € 1.000

11. Ontwikkelingen GGD

Bedragen x € 1.000

1. Vanwege vertraging van de verhuizing van de GGD naar het Prins Bernhardplein schuift de verkoopopbrengst een jaar door naar 2026.
2. De GGD staat momenteel onder verscherpt toezicht voor document en archiefbeheer. Zonder een structurele bijdrage hiervoor, kan de GGD niet voldoen aan wetgeving op dit gebied. In dat geval verwacht de GGD dat de toezichthouders sancties zullen opleggen en zullen de kosten die hieruit volgen ook voor rekening komen van gemeenten.
   
   

12. Ontwikkelingen VRZW
    

Bedragen x € 1.000

1. Het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio Zaanstreek Waterland heeft in 2023 gekozen voor implementatie van het volledig toekomstbestendige scenario dat zich richt op versterking van de basisbrandweerzorg in Zaanstad-Zuid en redvoertuigen en duikteams in de gehele regio. Dit is uitgewerkt in de kaderbrief 2026 van de VRZW. De implementatie van dit scenario dient uiterlijk 31 december 2026 gereed te zijn. Het budget wordt in drie tranches verhoogd en de laatste keer in begroting 2026 (€ 0,33 mln.).
2. De Veiligheidsregio Zaanstreek Waterland (VRZW) hanteert voor de begroting 2026 en verder een indexpercentage van 4,79%, waarbij Zaanstad rekening houdt met een index van 2,03%. Dit resulteert in een hogere bijdrage aan de VRZW

13. Vormen pensioenvoorziening oud-wethouders
    Voor pensioenen aan oud-wethouders die reeds met pensioen zijn is een jaarlijks bedrag in de exploitatie begroot. De pensioenen van politiek ambtsdragers moeten vanaf 1 januari 2028 worden overgedragen aan het ABP, vanwege de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. Voor deze pensioenverplichtingen aan oud-wethouders wordt daarom nu een voorziening gevormd (€ 1,6 mln.). De structureel in de exploitatie begrote bedragen vallen vrij (€ 0,21 mln.)
    

14. Nieuwe wetgeving toezicht op bouw en ruimtelijke ordening
    Het wettelijke takenpakket als gevolg van nieuwe wetgeving en verplichte taken vanuit het Rijk en Provincie groeit. Dit komt door:

• Onderzoeksplicht van technisch gebouwen,
• Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb),
• Wijziging bevoegd gezag bouwtoezicht grote bedrijven

15. Proceskostenvergoeding WOZ
    Vanwege het hoge aantal WOZ-bezwaren is structureel extra budget nodig voor proceskostenvergoedingen en bezwaar- en beroepsprocedures (€ 0,6 mln.). Met name de zogenaamde "no cure no pay" bedrijven hebben hier een groot aandeel in.

16. Verwerken nieuwe investeringsstrategie

Bedragen x € 1.000

1. Bij de voorjaarsnota wordt de nieuwe investeringsstrategie verwerkt. Gevolg hiervan is dat de voeding aan het investeringsfonds uit de begroting verdwijnt. Dit levert een financieel voordeel op.

2. In de begroting 2025 was reeds € 1 mln. hiervan ingeboekt.

3. Voor dekking van de kapitaallasten van uitbreidingsinvesteringen is een stelpost opgenomen van € 0,31 mln. in 2025, € 0,8 mln. in 2026, € 1,6 mln. in 2027 en verder oplopend met € 0,8 mln. voor 2028 en 2029.
   In 2031 loopt deze reeks af en is er geen budget meer om kapitaallasten van nieuwe uitbreidingsinvesteringen te dekken. Dan is een bijdrage vanuit het budget groei van de stad benodigd om deze kapitaallasten te dekken.

17. Overige mutaties
    

1. De vergoedingen voor politieke ambtsdragers zijn aangepast conform de circulaire van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties d.d. 13 december 2024.
   
2. De afdeling Gemeentearchief heeft meer mensen nodig om aan de wet- en contractregels te voldoen. Overheden zijn van papieren naar digitale informatie overgestapt. Informatie die bewaard moet blijven, moet nu na 20 jaar naar het Gemeentearchief. Vanaf 2026 wordt dit 10 jaar. Ook moeten archieven steeds vaker naar het e-depot van het Gemeentearchief vanwege het stoppen of vervangen van bepaalde software. Dit geldt vooral voor de Gemeente Zaanstad (project Informatiebeheer op orde). Hierdoor nemen de taken voor het beheren en beschikbaar stellen van archieven toe. Daarom is er een extra adviseur digitale informatie (ADI) nodig (€ 0,17 miljoen)
3. Het Integraal Beheer Contract (IBC) voor de beweegbare bruggen van Zaanstad is in 2023 afgesloten voor 8 jaar. Er zijn nu 2 jaar voorbij en er wordt gesproken over een verlenging van 1 jaar. Volgens het contract mag het na 2 jaar worden geïndexeerd. De indexatie is 17,8%, dit betekent een stijging van € 0,148 miljoen ten opzichte van het oude contract.
4. De kosten voor parkeervergunningen van eigen voertuigen zijn hoger dan het budget (€ 0,09 mln.). Daarnaast is de verschuldigde motorrijtuigenbelasting in de afgelopen drie jaar verdubbeld (€ 0,08 mln.)
   Er is te weinig capaciteit beschikbaar binnen Team Adreskwaliteit (TAK) in aan de wettelijke vereisten te voldoen. De gemeente verantwoordelijk voor een actuele, juiste en betrouwbare registratie van persoonsgegevens van ingezetenen in de BRP (art. 1.4 Wet BRP). Het wettelijke doel van de BRP is om overheidsorganen en derden te voorzien van de gegevens van ingezetenen. Deze hebben zij nodig om (wettelijke) taken uit te voeren. Om aan de wettelijke normen te voldoen is extra inzet van mensen nodig (€ 0,14 mln.).

18. Aanvullen algemene reserve
    Uit de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit die in de jaarrekening 2024 is gemaakt, blijkt dat een extra toevoeging van € 4 mln. aan de algemene reserve nodig is. Onder voorbehoud van goedkeuring van de jaarrekening door de gemeenteraad wordt bij de voorjaarsnota voorgesteld het jaarrekeningresultaat van € 3,87 mln. toe te voegen aan de algemene reserve t.b.v. versterking van het weerstandsvermogen. Het resterende benodigde bedrag van € 0,13 mln. is opgenomen in het autonome financiële beeld, waarmee de storting in de algemene reserve uitkomt op € 4 mln.

Bijstellingen

19. Onbeperkte reclamecontracten
    In de begroting waren de opbrengsten vanuit reclamecontracten structureel te hoog begroot. Op basis van de huidige contracten en een lopende aanbesteding zijn de opbrengsten geraamd op een realistisch niveau. De definitieve uitkomst van de aanbesteding wordt bij de begroting verwerkt.

20. Overige bijstellingen

Bedragen x € 1.000

1. In de afgelopen jaren is het budget geïndexeerd wat achteraf niet nodig blijkt te zijn. Er is een bedrag van € 0,03 mln. over dat kan vrijvallen.
2. In het coalitie akkoord zijn middelen beschikbaar gesteld voor de laadinfrastructuur. Het resterende budget wordt herverdeeld over de jaren 2026-2028. De mutatie is over de jaren per saldo neutraal.
3. Het toerisme met riviercruises groeit elk jaar. Nu Amsterdam heeft besloten om 50% van de riviercruise-activiteiten te stoppen, is de druk op de voorzieningen in Zaanstad toegenomen. Samen met de autonome groei van het riviercruise-toerisme vraagt dit om een gedegen visie, aanpak en investeringen van Zaanstad om de schepen en bezoekers te kunnen ontvangen. De kosten kunnen worden gedekt door hogere inkomsten uit de kadegelden, omdat er meer schepen in Zaanstad aanmeren.
4. Bij de actualisatie van het IHP 25.1 is er sprake van herfasering van projecten. Daardoor starten ook haalbaarheidsonderzoeken later. Dit is alleen een verschuiving van kosten in de tijd.
5. Het bijstellen van de reclameopbrengsten heeft een effect op de vennootschapsbelasting.

21. Lagere kosten ziektekostenverzekering
    In het regeerakkoord heeft de regering een halvering van het eigen risico voor ziektekostenverzekeringen aangekondigd vanaf 2027. Als gevolg hiervan zullen de kosten voor ziektekostenverzekeraars stijgen. Het Rijk gaat ervan uit dat de verzekeraars daarom de premies zullen verhogen. Het Rijk heeft aangekondigd de zorgtoeslag voor mensen met lage inkomens te verhogen. Deze maatregel van het Rijk leidt na invoering van de maatregel tot een lastenverlaging bij Zaanstad. Dat komt doordat Zaanstad het eigen risico vergoedt aan mensen met een inkomen onder 110% van de bijstandsnorm. Naar verwachting leidt dit tot een voordeel van € 0,7 mln. vanaf 2027, gebaseerd op het aantal verzekerden in 2024.
    Het Rijk heeft de halvering van het eigen risico nog niet ingevoerd. Wij weten niet of de verhoging van de zorgtoeslag toereikend is om de premiestijging te compenseren.

22. Inschatting compensatie Jeugdhulp o.b.v. adviesrapport deskundigencommissie
    Hervorimgsagenda Jeugd
    Zie toelichting opgenomen bij 10. Jeugd ontwikkeling.
    
23. Oplossen structurele knelpunten
    Het college kiest er voor de volgende structurele knelpunten op te lossen
    

Bedragen x € 1.000

1. Behoud cultuurhistorische waarde basisschool in ’t Veld
   Uit de raming voor het definitief ontwerp voor basisschool in ’t Veld blijkt dat er € 1,5 mln. extra benodigd is om de school te kunnen bouwen met inachtneming van kwaliteit, duurzaamheid en behoud van cultuurhistorische kenmerken. Hiervan kan € 0,35 mln. gedekt worden met een subsidie voor duurzaam maatschappelijk vastgoed (DuMaVa subsidie). Per saldo resteert een tekort van € 1,15 mln. (€ 0,06 mln. kapitaallasten).
   Nb. De gereserveerde middelen voor nieuwbouw van de Lindeboom vallen vrij. De Lindeboom school wordt opgeheven. De leerlingen van deze school zullen gedeeltelijk naar basisschool in 't Veld gaan. Het volledige investeringsbedrag voor de Lindenboom van € 3,6 mln. is vrijgevallen en verwerkt in de reeks kapitaallasten bij de autonome ontwikkelingen.

2. Herinrichting Damgebied
   Dit betreft de extra onderhoudslasten om het Damgebied te kunnen onderhouden, nadat de herinrichting gereed is. De kapitaallasten zijn opgenomen in het MIP Uitbreidingsinvesteringen en worden gedekt uit de hiertoe gecreëerde stelpost.
   
3. Onderhoud & investering ledverlichting Zaantheater
   Het Zaantheater komt elk jaar geld te kort voor regulier onderhoud. In 2025 wordt onderzocht hoe het gebouw duurzamer kan worden en of nieuwbouw een optie is. Er is afgesproken dat de gemeente tijdens de looptijd van de bestuursopdracht aandacht blijft houden voor noodzakelijk en incidenteel onderhoud. Het Zaantheater heeft incidenteel € 0,09 mln. nodig voor dringend onderhoud in 2026 en een investering voor de verplichte overstap naar ledverlichting (afschrijving in 10 jaar; € 0,184 mln. kapitaallasten in 2027, aflopend naar € 0,162 mln. in 2037).
   
4. Toezicht op Bouw en Ruimtelijke Ordening
   De huidige capaciteit voor het toezicht op de bouw en ruimtelijke ordening is onvoldoende om invulling te geven aan risico gestuurd toezicht zoals opgenomen in het geldende kader (Vergunningverlening Toezicht en handhaving (VTH)-beleid) en om adequaat te kunnen inspelen op urgente en vaak bestuurlijk belangrijke kwesties.  Dit komt o.a. door:

• een toename van complexe en langlopende dossiers
• toegenomen inzet op integrale aanpak ondermijning
• toename calamiteiten
• toezicht en handhaving die noodzakelijk is op woonwagenlocaties
• Om aan de huidige taken en de gestelde kaders te kunnen voldoen is uitbreiding van de capaciteit noodzakelijk.

5. Handhaving in de openbare ruimte
   Voor evenementen als Koningsdag en Bevrijdingsdag is extra inzet nodig van externe beveiligingsbedrijven. Wij realiseren hiermee extra capaciteit om dit naast de reguliere toezichtstaken te kunnen verzorgen.
   
6. Team Urgenties: behandelen urgentieaanvragen voor woningzoekenden en woningtoewijzing statushouders
   Het Team Urgenties behandelt urgentieaanvragen voor woningzoekenden. Ze zorgen ook voor woningtoewijzing voor statushouders. De gemeente Zaanstad heeft een wettelijke verplichting om deze mensen helpen.
   Er zijn steeds meer complexe aanvragen en er is een stijging van het aantal taakstellingen voor statushouders. De afhandeltijd is nu te lang voor deze kwetsbare bevolkingsgroep (het gaat om schrijnende situaties zoals huiselijk geweld, geldproblemen of ernstige medische problemen). Daarom is er meer geld nodig om alles binnen de wettelijke termijnen te regelen en om langdurige uitval van medewerkers door de stijgende werkdruk te voorkomen.
7. Capaciteit belastingen
   Uit een capaciteitsanalyse blijkt dat zowel bij taxaties als bij het heffen en innen van belastingen de werkdruk extreem hoog is. Dit komt onder andere door een groei van het aantal objecten dat in Zaanstad gebouwd wordt. Daarnaast worden wettelijke vereisten voor uitvoering van de Wet Onroerende Zaakbelasting (WOZ) steeds verder uitgebreid. Om de primaire werkzaamheden doorgang te kunnen laten vinden is extra inzet van mensen nodig in 2025.

Inzet maatregelen om financiële beeld 2026 en 2027 sluitend te maken

24. Inzet structurele maatregelen
    Het college kiest er voor om voor 2026 en 2027 een sluitend beeld te laten zien, door de inzet van structurele maatregelen. Zo nemen we onze verantwoordelijkheid.

Bedragen x € 1.000

1. Inzet 10% als structureel dekkingsmiddel vanuit egalisatiereserve
   De inzet van de egalisatiereserve is toegestaan om tijdelijk een deel van de financiële tekorten mee te dekken. Het betreft incidenteel geld, dat volgens nieuwe financiële spelregels van het rijk als structureel geld gelabeld mag worden (zie de VNG ledenbrief d.d. 21 december waarin dit toegelicht wordt). Dat is belangrijk omdat de provincie vanuit haar toezichtsrol beoordeeld of wij onze begroting structureel in evenwicht hebben. Van het totaal van de algemene reserve en egalisatiereserve mag 10% ingezet worden per jaar met het label structurele dekking, mits de solvabiliteit boven de 20% is. Voor 2026 is dat het geval. Het verloop van de egalisatiereserve en de berekening van de 10% vrije ruimte voor inzet als structureel dekkingsmiddel is als volgt:

Bedragen x € 1.000

Het verwachte saldo van de egalisatiereserve per einde 2029 is € 8,9 mln. Dit saldo is benodigd om de tekorten vanaf 2030 en verder af te kunnen vlakken.

2. Duurzaam exploitatiemodel Erfgoedpark Zaanse Schans invoeren
   Vanuit de door de gemeenteraad vastgestelde ontwikkelstrategie werken de erfgoedpartijen in nauw overleg met de gemeente aan een duurzaam exploitatiemodel. Het voorstel is de kosten die we maken in het gebied – voor zover direct gerelateerd aan de exploitatie van het erfgoeddorp – volledig te dekken uit het duurzame exploitatiemodel. De bestaande kosten in het gebied beslaan o.a. infrastructuur, openbare orde en veiligheid, exploitatiesubsidie Zaans Museum, onderhoud openbare ruimte, programmakosten en kapitaallasten. Aanvullende kosten betreffen o.a. het aanstellen van extra boa’s en het opzetten van een programmateam in het kader van de transitie. De aanvullende en de bestaande kosten kunnen worden gedekt uit het exploitatiemodel. De gemeente kan hierdoor de subsidie aan het Zaans Museum naar beneden bijstellen met het gepresenteerde bedrag.
   
3. Heroriëntatie recreatie-opgave ten westen/noorden van Zaanstad (beheergebied recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer)
   Het recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer (RAUM) heeft een gezamenlijke opdracht opgesteld en kijkt naar de toekomstige governance- en samenwerkingsstructuur. Ontbinding is hierbij de hoofdoptie. Zaanstad is ook voorstander van het ontbinden van het RAUM. Door ontbinding van de RAUM wordt de bijdrage vanaf 2029 verlaagd met € 0,37 mln. Hier staan onderhoudskosten in eigen beheer € 0,13 mln. en frictie kosten (€ 0,05 mln. aflopend tot € 0) tegenover. Door te stoppen met het RAUM besparen we in 2029 € 0,19 mln., oplopend tot € 0,24 mln. in 2033 en verder.

4. Invoeren vignetplicht voor liggen
   
5. Invoeren vignetplicht voor varen
   Er is behoefte om te kunnen handhaven op de pleziervaart. Dit doen we door het invoeren van een vignetplicht. Hierdoor kunnen we kosten, die nu uit de algemene middelen gedekt worden, verhalen bij gebruikers van de pleziervaart. Dit doen we voor het varen en liggen met een plezierboot:
   Varen: Voor varen voeren wij een heffing in voor het gebruik van de Zaanse wateren met een plezierboot;
   Liggen: Voor de ligplaatsen breiden wij het aantal ligplaatsen waarvoor moet worden betaald uit;

Wij verwachten voor het varen met een plezierboot in de Zaanse wateren een opbrengst van -€ 0,3 mln. en voor het liggen in de Zaanse wateren een meeropbrengst vanaf 2028 van -€ 0,15 mln .

6. Leerlingenvervoer: lagere kosten door meer inzetten op rechtmatigheid en zelfredzaamheid
   We zetten meer in op rechtmatigheid (naleving van de verordening en nadere regels) door het taxivervoer niet (meer) in te zetten als er goede alternatieven mogelijk zijn. Daarnaast zetten we meer in op zelfredzaamheid, door te kijken welke leerlingen met het openbaar vervoer kunnen reizen of met de fiets. Hiervoor is een pilot gestart in samenwerking met Dynamica XL. Voor kwetsbare leerlingen blijft leerlingenvervoer beschikbaar en maatwerk mogelijk.
   
7. Scherper aan de wind varen bij de salarisbegroting
   Door nauwkeuriger ramen van de salarisbegroting wordt deze meerjarig neerwaarts bijgesteld. De budgetten volgen dan de meest recente formatie en de werkelijke inschaling. In de huidige systematiek worden de salariskosten geraamd door het aantal fte's in de formatie te vermenigvuldigen met een normbedrag. Jaarlijks wordt de daadwerkelijke bezetting en inschaling per afdeling geëvalueerd, waarna de salarisbegroting voor het opvolgende jaar wordt bijgesteld. In de praktijk blijkt dit bijgestelde bedrag al jaren lager te zijn. We passen nu de systematiek aan door de werkelijke inschaling meerjarig door te rekenen. Hierdoor wordt het incidentele voordeel uit 2026 structureel. De consequentie hiervan is dat wanneer bij een volgende begroting de werkelijke schalen en periodieken hoger blijken te zijn dan bij de vorige begroting, dit tot een autonome tegenvaller leidt.
   
8. Werken aan ruimtelijke projecten die volledig kostendekkend zijn.
   Door van het projectbudget voor ruimtelijke investeringen (PRI) in 2025 een revolverend fonds te maken, en alleen mee te werken aan ruimtelijke projecten die volledig kostendekkend zijn, maken wij een deel van het PRI budget vanaf 2026 structureel vrij.
   
9. Inzet restant stelpost overhead
   Bij uitbreiding van capaciteit binnen de opgaven wordt ook een bedrag begroot voor de meegroeiende overheadlasten. In het kader van de maatregelen wordt een gedeelte van dit overheadbudget ingezet als bezuinigingsmaatregel.
   
10. Inzet 2% verbonden partijen
    Het college stelt voor om richting de verbonden partijen (gemeenschappelijke regelingen en sportbedrijf) een taakstelling van 2% op te laten nemen in hun begroting 2026. Zo vertalen wij de korting die de gemeenten vanuit het rijk krijgen ook door aan onze verbonden partijen. Het proces van zienswijzen en regionale afstemming moet nog worden doorlopen. Wat Zaanstad betreft gaat het gaat om de onderstaande partijen en bedragen. Bij de begroting van Zaanstad 2026 zal de uitkomst van de regionale zienswijzen en impact op de definitieve begrotingen van de verbonden partijen worden verwerkt. Dit kan afwijken van onderstaande inzet.
    

Bedragen x € 1.000

11. Geen capaciteit lobbyist
    De formatie van 1 fte lobbyist wordt ingeleverd. Deze vacature was al even vacant en het bestaande lobbywerk wordt uitgevoerd binnen de bestaande capaciteit. Hiermee worden salariskosten bespaard.
    
12. Walstroom kostendekkend maken
    Walstroom is momenteel niet kostendekkend. De koppeling met de tariefontwikkeling in Amsterdam wordt losgelaten. Dit levert een voordeel van € 0,06 mln. op.
    
13. WMO cliëntenondersteuning halveren
    Cliëntondersteuning is een wettelijke verplichting, maar de vorm is niet voorgeschreven. Op de middellange termijn is er ruimte om de dienst anders in te richten. Er wordt een besparing ingeboekt met een oploop naar 50% in 2029 in verband met een meerjarige afbouw van de subsidies en onderzoek naar nieuwe vormen van cliëntondersteuning.
    
14. Efficiënter werken in de openbare ruimte
    Na de pilot in Wormerveer en de evaluatie om naar een beter kwaliteitsniveau te komen gaat het beheer en onderhoud weer terug naar de norm van niveau C. Hierdoor valt dit deel vrij in de begroting (€ 0,14 mln.). Daarnaast is een besparing van € 0,05 mln. mogelijk op het integrale budget openbare ruimte door efficiënter te werken, zoals onderhoudstaken meer op elkaar af te stemmen en regulier werk gelijk uit te voeren met knelpunten en calamiteiten.
    
15. Projectenbudget armoede stoppen
    Wij verlagen het projectenbudget uit de subopgave armoede. Het gaat om een klein budget waar geen concrete plannen aan ten grondslag liggen.
    
16. Mobility mentoring verminderen
    Mobility mentoring (Saenbility) is een lesprogramma voor medewerkers bij wijkteams en bij de gemeente. Doel is om stress-sensitief te leren werken. Wij verlagen dit budget met de helft (€ 0,07 mln). Dit betekent dat minder medewerkers les kunnen volgen.
    
17. Riviercruises tarief 50 cent omhoog voor gebieden Centrum en Zaanse Schans
    Wij verhogen het tarief voor de riviercruisevaart in het centrum en bij de Zaanse Schans met € 0,50 (50 cent). De opbrengst riviercruisevaart stijgt hierdoor met circa € 0,06 mln. Het inzetten van deze maatregel hangt samen met het afhandelen van de Motie Dagtoerismebelasting. De invoering van dagtoerismebelasting is onderzocht. Hieruit blijkt dat de opbrengst van invoering van deze belasting gering is. Het kost de ondernemers minder en levert de gemeente meer op om het tarief van de riviercruises iets te verhogen, vandaar dat het college hiervoor kiest en niet voor invoer van dagtoerismebelasting.
    
18. Snippergroen verkopen / verhuren
    Door enerzijds meer snippergroen te verkopen / verhuren dan de afgelopen jaren en anderzijds een project te starten voor de aanpak van oneigenlijk grondgebruik, waarbij we veel van deze stukken grond gaan verkopen en of verhuren, kunnen we extra inkomsten genereren.
    
19. Odiz Frogs verhuizen
    in Zaanstad zijn twee complexen waar honk en softbalwedstrijden gespeeld kunnen worden: op Kalverhoek door Odiz Frogs en op de Omzoom door de Cromtigers. De accommodatie van Odiz is gedateerd en de vereniging staat voor een renovatie van hun opstal die zij zelf financieel niet kunnen dragen. Door een fusie of samenwerking tussen beide verenigingen te onderzoeken en die te huisvesten op de nieuwe accommodatie van Cromtigers, kunnen we besparen op onderhoud en beheerskosten. Daarbij spelen we ruimte vrij op het sportpark Kalverhoek die we kunnen verhuren aan andere gebruikers.
    
20. Parkeerdagkaarten van € 7,50 naar € 10
    We brengen het tarief voor parkeerdagkaarten meer in lijn met de parkeertarieven. Hierdoor stijgen de inkomsten vanuit parkeerbelasting met € 0,38 mln.
    
21. Budget slim investeren verlagen
    Het budget slim investeren is bedoeld om doorbraken in de beweging naar betere, eerdere en eenvoudigere  hulp (wmo/jeugd) of begeleiding (armoede/participatie) te realiseren waarbij het versterken van het normale leven voorop staat en het bevorderen van eigen kracht. Op een deel van het budget rust geen langlopende verplichting waardoor een deel van het budget kan vrijvallen (€ 0,1 mln).
    We kennen wel incidenteel een ontwikkelbudget toe om de sociale basis te versterken. Dit wordt gedekt vanuit de middelen die vanuit Van Ark voor de jeugdzorg moeten komen, zie hiervoor de toelichting bij punt 26 sub k.
    Na inzet van de structurele maatregelen heeft het jaar 2025 een positief saldo van € 12,495 mln. Dit saldo voegen we toe aan de egalisatiereserve en loopt mee in de berekening van de inzet van 10% vrije ruimte als structureel dekkingsmiddel, zie de toelichting bij punt 25 sub a.
    

25. Toevoeging egalisatiereserve
    Na inzet van de structurele maatregelen heeft het jaar 2025 een positief saldo van € 12,495 mln. Dit saldo voegen we toe aan de egalisatiereserve en loopt mee in de berekening van de inzet van 10% vrije ruimte als structureel dekkingsmiddel, zie de toelichting bij punt 25 sub a.

Oplossen incidentele knelpunten door inzet van incidentele maatregelen

26. Oplossen incidentele knelpunten

Het college kiest er voor de volgende incidentele knelpunten op te lossen

Bedragen x € 1.000

1. Grondzaken - capaciteit inhuur en erfpacht
   - 2025: Er is tijdelijk extra budget nodig de uitvoering van het reguliere werk. Verder is een capaciteit nodig om de erfpachtadministratie, die sterk verouderd is, op orde te brengen.
   - 2027/2028: vanaf 2027 is er capaciteit nodig om uitvoering te kunnen geven aan het informeren van (duizenden) erfpachters over aflopende tijdvakken en contracten, de bijbehorende administratieve afhandeling, en voor het opstellen en afhandelen van nieuwe contracten met deze erfpachters. Deze werkzaamheden betreffen een noodzakelijke taak omdat de tijdvakken en contracten de komende jaren aflopen. Vanaf 2029 kunnen deze kosten waarschijnlijk gedekt worden uit de erfpachtopbrengsten. Daar komen we bij de Begroting 2026 op terug.
   
2. Parkeerregulering
   De uitvoering van gereguleerd parkeren draagt bij aan het oplossen van de verstedelijkingsopgave, waarbij het middel dient om ruimtelijke kwaliteit, leefbaarheid en mobiliteit te verbeteren. We moeten hiervoor verschillende werkzaamheden uitvoeren, zoals draagvlakonderzoeken en parkeerdrukmetingen. Daarnaast moet de Parkeerverordening 2017 worden aangepast. De totale kosten hiervoor zijn € 0,54 mln., waarvan € 0,4 mln. vanuit toegekende middelen uit het transformatiefonds kan worden gedekt. Het resterende knelpunt is € 0,14 mln.
   
3. Aanloop- en transitiekosten Zaanse Schans
   Een financieel duurzaam exploitatiemodel voor de Zaanse Schans is belangrijk. Dit model zorgt ervoor dat de kosten voor de Zaanse Schans worden betaald, zonder dat inwoners van Zaanstad hoeven bij te dragen.
   Er zijn aanloop- en transitiekosten. Van het tweede kwartaal 2025 tot april 2026 zijn deze kosten € 1,9 miljoen (€ 1,2 miljoen in 2025 en € 0,7 miljoen in 2026). Deze kosten zijn voor het uitwerken van het duurzame exploitatiemodel, een meerjarenbegroting, een marketing- en salesstrategie, een ruimtelijk plan, participatie, gezamenlijke programmering van erfgoedpartijen, het opzetten van een werkorganisatie, planvorming, vergunningen, de aanstelling van een programmadirecteur en andere voorbereidingskosten.
   De eerste fase van dit project loopt tot december 2025 en eindigt met een Go-NoGo besluit. Vanwege de onzekerheid over de verhaalbaarheid van deze kosten tot dat moment (€ 1,2 miljoen), nemen we deze op als knelpunt. Alle kosten na het GO-moment kunnen worden betaald vanuit het exploitatiemodel, waardoor daar voor het zelfde bedrag een vordering kan worden opgenomen (€ 0,7 mln.) en dat effect per saldo neutraal wordt. Als er een GO-besluit genomen wordt, kunnen ook de kosten van € 1,2 mln. worden verhaald.

4. Tegemoetkoming kramenzetters
   Er is in 2026 € 0,06 mln. benodigd voor de kramenzetters en € 0,025 mln. om het markttarief niet verder te laten stijgen. De structurele oplossing hangt samen met de marktvisie die voor de zomer naar de raad gaat.
   
5. Aanpak glazenwassers
   In 2024 zijn we begonnen met de aanpak van glazenwassers. Glazenwassers moeten nu een vergunning hebben. Door de vergunningsplicht, Bibob-screening en controles door het InterventieTeam Zaandam-Oost, pakken we de problemen stevig aan. We hebben meer inzet nodig dan verwacht. We dachten dat er 15 vergunningaanvragen zouden zijn, maar nu zijn het er bijna 100. Voor 2025 zijn extra middelen nodig (€ 0,44 miljoen) om deze aanpak voort te zetten.
   
6. Digitaliseren persoonskaarten
   Als gemeente zijn we verplicht om gegevens uit de basisregistratie te verstrekken. Persoonskaarten en woonkaarten waren onderdeel van de bevolkingsregistratie tot 1994. Deze kaarten bevatten informatie over mensen die in Zaanstad hebben gewoond. Er zijn nu 444.000 papieren kaarten in het archief. In 1994 zijn deze kaarten op microfiches gezet. Deze fiches worden dagelijks gebruikt en de kwaliteit gaat snel achteruit. Binnenkort zal de informatie op deze fiches niet meer leesbaar zijn, ook omdat de hardware om ze te lezen schaars is. Om te voorkomen dat we geen toegang meer hebben tot deze informatie en om het opvragen van informatie efficiënter te maken, moeten we deze kaarten digitaliseren. Hiervoor is € 0,1 mln. benodigd.
   
7. Voorbereiden op wettelijke taken Omgevingsverunningen
   Er zijn in de periode 2026-2027 extra middelen nodig om wettelijke taken verder op te kunnen pakken. Het gaat extra capaciteit voor vergunningverlening.
   
8. Verwijderen en toezicht boomwortels
   Omdat er vaak niet genoeg ruimte rondom bomen is, groeien boomwortels door de bestrating en het asfalt. In 2023 en 2024 kreeg Zaanstad gemiddeld 300 meldingen van onveilige situaties door boomwortels. Er is extra inzet nodig om de veiligheid te waarborgen en meldingen te verminderen.
   In Assendelft is gekeken waar we boomkransen kunnen vergroten. Door de boomkrans te vergroten, worden de wortels onder de bestrating weggehaald, waardoor het valgevaar vermindert. Waar dit niet mogelijk is, moet de bestrating aangepast worden en probleemwortels zoveel mogelijk verwijderd. Dit kan alleen onder begeleiding van een deskundige. Er is twee jaar extra geld nodig voor het inhuren van stratenmakers en gespecialiseerd toezicht.
   
9. Capaciteit Zaanse Schans
   De huidige capaciteit voor toezicht op Bouw en Ruimtelijke Ordening bij de Zaanse Schans is onvoldoende. Het bedrag is incidenteel opgenomen omdat we momenteel bezig zijn met het uitwerken van een financieel duurzaam exploitatiemodel voor de Zaanse Schans. De structurele lasten worden zo nodig meegenomen bij het uitwerken van het exploitatiemodel.
   
10. Gemeentelijk team inburgering
    In het rapport van de Commissie van Ark is opgenomen dat de incidentele compensatie voor 2023 en 2024 door gemeenten deels gebruikt kan worden om de sociale basis te versterken. Wij zetten in op het van ‘kaft tot kaft’ overnemen van het rapport van de Commissie van Ark en nemen daarom een incidenteel ontwikkelbudget op van € 1,625 mln. Het ontwikkelbudget is bedoeld voor het versterken van de sociale basis en de lokale teams. Dit ontwikkelbudget komt deels in de plaats van de post Slim Investeren (zie punt 24 sub u).
    
11. Ontwikkelbudget sociale basis
    In het rapport van de Commissie van Ark is opgenomen dat de incidentele compensatie voor 2023 en 2024 door gemeenten deels gebruikt kan worden om de sociale basis te versterken. Wij zetten in op het van ‘kaft tot kaft’ overnemen van het rapport van de Commissie van Ark en nemen daarom een incidenteel ontwikkelbudget op van € 1,625 mln. Het ontwikkelbudget is bedoeld voor het versterken van de sociale basis en de lokale teams. Dit ontwikkelbudget komt deels in de plaats van de post Slim Investeren (zie punt 24 sub u).
    
12. Budgetoverhevelingen van 2024 naar 2025
    Er zijn in 2024 een aantal incidentele budgetten beschikbaar gesteld, waarvan de werkzaamheden door lopen in 2025 (als het ware budgetoverhevelingen). Normaliter worden deze bedragen meegenomen naar het volgende jaar middels de bestemming van het rekeningresultaat, maar het rekeningresultaat 2024 is volledig nodig om de algemene reserve aan te vullen (zie de toelichting bij punt 18.). Wij stellen daarom incidenteel budget beschikbaar voor de volgende budgetoverhevelingen (conform de geldende afspraken en kaders):

• Integrale aanpak evenementen (€ 0,12 mln.)
• Uitvoeringsagenda Economie (€ 0,16 mln.)
• Armoede- en schuldenaanpak (€ 0,20 mln.)
• Proeftuin toekomstscenario Jeugd en Gezin (€ 0,08 mln.)
• Programma Organisatieontwikkeling (€ 0,12 mln.)

27. Inzet incidentele maatregelen

Het college zet de volgende incidentele maatregelen in om de incidentele knelpunten te kunnen dekken

Bedragen x € 1.000

1. BUIG: in verhouding minder uitkeringen dan gemiddeld
   De gemeente Zaanstad heeft de afgelopen jaren een jaarlijks voordeel op de BUIG gerealiseerd. In Zaanstad daalde het aantal uitkeringen tot en met 2023 sneller dan gemiddeld. Het is aannemelijk dat de aanpak Werk of meedoen daaraan (deels) heeft bijgedragen. Wij verwachten dat de aanpak zijn vruchten blijft afwerpen. Met ingang van de begroting 2024 hebben we voor de jaren 2024 –2026 een voordeel op de BUIG opgenomen in het kader van de denklijn ‘scherper aan de wind varen’. We ramen het positieve buigsaldo in 2025 nu op € 2,8 mln. Dat is € 1,0 mln. hoger dan in de begroting 2025. In 2024 was de ontwikkeling van het aantal uitkeringen in Zaanstad meer in lijn met de landelijke ontwikkeling. De onzekerheid over het toekomstige BUIG-saldo wordt daardoor groter. Voor 2027 houden we nog wel rekening met een positief BUIG-saldo (€ 1,5 mln.). Vanaf 2028 gaan we ervanuit dat BUIG-inkomsten en -uitgaven weer gelijk zijn.

2. Niet realiseren verhoging geluidschermen rond de A8
   De gemeente heeft incidenteel budget gereserveerd om geluid en fijnstof overlast te verlagen door (nieuwe) geluidsschermen rond de A8 te verhogen. Uit onderzoek is herbevestigd dat de huidige geluidsschermen aan de norm voldoen en dat verhogen nauwelijks effect op geluidsreductie heeft. Het isoleren van de klankkast van de brug heeft wel substantieel effect. We zetten niet meer in op het verhogen van (nieuwe) geluidsschermen maar we sturen op snelle isolatie van de klankkast door RijksWaterStaat. Daarom kan het budget vrijvallen.

3. Vrijval reserve Oekraïne
   Er is een doorrekening gemaakt van de verwachte opbrengsten in het kader van de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne en de kosten die hiervoor gemaakt worden. De verwachting is dat er een fors voordeel wordt behaald (in 2025 € 4 mln. en voor 2026 € 1 mln.). We gebruiken dit budget om op andere dossiers waar we onvoldoende financiering krijgen door te gaan, zoals het knelpunt voor het Gemeentelijk Team Inburgering (punt 26 sub j).
4. Incidenteel vrijval stappensubsidie
   Door de extra rijksmiddelen voor energiearmoede voor koopwoningen zijn er genoeg middelen om subsidie uit te keren aan wooneigenaren en kan dit budget vrijvallen.
5. Lerarentekort
   In verband met de grote impact op de ontwikkeling van Zaanse kinderen heeft de raad in de vorige coalitieperiode incidenteel middelen vrijgemaakt voor de aanpak van het lerarentekort. Inmiddels heeft het Rijk het voortouw genomen en is met grote urgentie in 2022 gestart met een taskforce en hebben Rijk en de onderwijsraden een werkagenda gemaakt binnen het onderwijsakkoord. De meerwaarde van een gemeentelijk plan is daarmee verdwenen. Daarmee kunnen de (eenmalige) middelen vrijvallen.
6. Incidentele vrijval stelpost overhead
   Bij uitbreiding van capaciteit binnen de opgaven wordt ook een bedrag begroot voor de meegroeiende overheadlasten. In het kader van de maatregelen wordt een gedeelte van deze overheadbudgetten ingezet als besparingsmaatregel.
7. Schuif brugfunctionarissen naar OAB
   Het onderwijsbudget bestaat voor grootste deel uit middelen voor het Onderwijsachterstandenbeleid (OAB). Dit is geoormerkt budget met specifiek doel. Brugfunctionarissen voldoen aan het specifieke bestedingsdoel en kunnen daarom uit het OAB budget bekostigd worden. Er is ruimte in het OAB budget om dit te doen, omdat we in coronatijd minder uit hebben kunnen geven aan OAB-beleid i.v.m. thuisonderwijs en andere beperkingen en deze middelen mee mochten nemen naar latere jaren. De brugfunctionaris wordt voor 50% door scholen zelf gefinancierd. Daarom kan het gemeentelijk deel (de andere 50%) in 2025 en 2026 volledig uit OAB-reserve bekostigd worden.

28. Toevoeging egalisatiereserve
    Het saldo van de incidentele knelpunten en incidentele maatregelen voegen we toe aan de egalisatiereserve. Dit saldo loopt mee in de berekening van de inzet van 10% vrije ruimte als structureel dekkingsmiddel, zie de toelichting bij punt 25 sub a.

Groei van de stad

In de begroting 2025 is een budget opgenomen voor de groei van de stad. Het doel hiervan is dat de stad kan groeien met kwaliteit en dat de basis financieel op orde blijft, ook als de stad sterk groeit. Voor 2026 e.v. is hiervoor een bedrag van € 2,3 mln. opgenomen. Bij deze voorjaarsnota zetten we het budget in.
De stad groeit, er komen extra woningen en bedrijfspanden bij en hierdoor nemen de OZB opbrengsten toe. Deze jaarlijkse areaal uitbreiding van de OZB is bedoeld om in te zetten om de kosten voor de groei van de stad mee te dekken. Deze extra OZB opbrengst van woningen en niet woningen leidt tot een voorlopig geraamde extra opbrengst van € 0,43 mln. Het totale budget dat beschikbaar is voor groei van de stad komt hiermee uit op € 2,73 mln.

In het afwegingskader is opgenomen waar activiteiten aan dienen te voldoen om voor de groei van de stad in aanmerking te komen. Dit zijn:

De activiteit behoort tot onze basis gemeentelijke taken

• Het uitgavenniveau beweegt heel expliciet en direct mee bij groei/ krimp van de stad
• De uitgaven worden gedekt uit de algemene middelen

Onderstaand een overzicht van de mutaties die voldoen aan het afwegingskader.

Bedragen x € 1.000

Hieronder volgt een toelichting per onderwerp.

1. Wmo volumegroei
   In 2025 zijn de kosten voor maatwerkvoorzieningen in de Wmo, waarvan het aantal gebruikers naar verwachting groeit, begroot op € 44,5 miljoen. De verwachte groei van het aantal inwoners in 2026 (ten opzichte van 2025) is 1,3%. Als de Wmo met dit percentage meegroeit, nemen de kosten in 2026 met € 0,58 miljoen toe door de groei van de stad.

2. Areaaluitbreiding openbare ruimte
   Door de groei van de stad neemt het areaal van de openbare ruimte toe. Daarmee stijgen de jaarlijkse onderhoudslasten. Als gevolg van de toename van het werkpakket is ook een uitbreiding van formatie benodigd. De totale benodigde verhoging is € 0,32 mln.

3. Bouw en ruimtelijke ordening
   Het toezicht en de handhaving op de bouw en de ruimtelijke ordening ervaart direct de gevolgen van groei van de stad omdat de werkzaamheden direct te relateren zijn aan het aantal nieuw- en verbouwprojecten. Groei van het aantal inwoners zorgt ook voor een toename van meldingen op het gebied van gebruikstoezicht. Als gevolg hiervan is extra capaciteit noodzakelijk (€ 0,37 mln.).

4. Capaciteit relatie en wijkmanagement
   De capaciteit bij relatie- en wijkmanagement groeit niet gelijkmatig met het aantal inwoners. Door de huidige en komende gebiedsontwikkelingen is extra wijkmanagement nodig om de groei van het aantal inwoners bij te houden (€ 0,18 mln.).

5. Capaciteit subsidieregeling cultuur
   De stad groeit en er komen steeds meer inwoners bij. Hierdoor stijgen het aantal aanvragen voor subsidies voor culturele activiteiten en evenementen. Vooral de subsidies voor kleine culturele activiteiten zijn erg populair. Het aantal aanvragen voor het tweede kwartaal van 2025 was er vier keer zoveel als er geld beschikbaar was. Het aantal aanvragen zal blijven stijgen door nieuwe spelers en makkelijkere toegang tot subsidies. Alle aanvragen moeten behandeld worden, ook als ze geen subsidie krijgen. De huidige capaciteit is daarvoor niet voldoende.
   
6. Jeugdzorg
   In 2025 zijn de kosten voor jeugdhulp waarvoor groei wordt verwacht, begroot op € 74,9 miljoen. De verwachte groei van het aantal jeugdigen van 0 tot 19 jaar in 2026 (ten opzichte van 2025) bedraagt 0,3%. Ervan uitgaande dat de jeugdhulp meegroeit met dit percentage, nemen de kosten in 2026 met € 0,22 miljoen toe.

7. Jeugdteam
   De diensten van Stichting Jeugdteam behoren tot de gemeentelijke basistaken. Vanuit de jeugdteam worden hulpvragen van (jeugdige) inwoners onderzocht. Waar nodig wordt op basis hiervan vanuit het Jeugdteam ondersteuning geboden en/of wordt er doorverwezen naar gespecialiseerde jeugdzorg. Dit is een taak vanuit de Jeugdwet waarvoor de gemeente verantwoordelijk is. In 2025 bedragen de kosten voor het Jeugdteam € 11,4 miljoen. De verwachte groei van het aantal jeugdigen van 0 tot 19 jaar in 2026 (ten opzichte van 2025) bedraagt 0,3%. Ervan uitgaande dat de dienstverlening en de kosten van het Jeugdteam meegroeien met dit percentage, nemen de kosten in 2026 met € 0,03 mln. toe. Deze kosten betreffen voornamelijk de inzet van personeel in dienst van Stichting Jeugdteam.

8. Sociale wijkteams
   De diensten van de Sociale Wijkteams (SWT’s) behoren tot de gemeentelijke basistaken. De SWT’s zijn de toegang voor inwoners tot ondersteuning op verschillende deelthema’s. Dit is een taak waarvoor de gemeente verantwoordelijk is. In 2025 bedraagt het integrale budget voor de SWT’s € 14,6 miljoen. De verwachte groei van het aantal inwoners in 2026 (ten opzichte van 2025) bedraagt 1,3%. Ervan uitgaande dat de dienstverlening en de kosten van de SWT’s meegroeien met dit percentage, nemen de kosten in 2026 met €0,190 miljoen toe. Deze kosten betreffen voornamelijk de inzet van personeel vanuit de SWT’s.

9. Vergunningencentrum
   Door binnenstedelijke verdichting en toename van de bevolking zijn er meer zaken te regelen. Zoals beleid voor terrassen, standplaatsen, horeca, doorstroming, splitsing van wonen, menging van functies, parkeren etc. Door gebrek aan ruimte moeten we nadenken hoe we tot een goed verdeelsysteem komen, om soortgelijke zaken te organiseren. In het verleden was dit ook een vraagstuk, maar door de groei van de stad is hiervoor meer te regelen en te bedenken. Om dit te kunnen organiseren is extra capaciteit nodig (€ 0,32 mln.)

10. Burgerzaken
    Als gevolg van de groei van het aantal inwoners is er extra capaciteit nodig (€ 0,13 mln.). Meer inwoners betekent meer balieafspraken, huwelijken, geboortes, overlijdens, paspoortaanvragen, vestigingen, urgentieaanvragen, verhuizingen, adresonderzoeken etc. Om dit te kunnen opvangen is er extra capaciteit nodig op de afdeling.

11. Capaciteit belastingen
    Als gevolg van de groei van de stad zijn de activiteiten bij het uitvoeren van de diverse belastingen en heffingen toegenomen. Om deze activiteiten uit te kunnen voeren op het basisniveau is een capaciteitsuitbreiding nodig (€ 0,155 mln.).

12. Handhaving in de openbare ruimte
    Als de stad groeit, groeit ook de behoefte aan handhaving. Als we de groei doorrekenen naar de capaciteit, dan is er extra capaciteit nodig.