Investeringen

Nieuwe investeringsstrategie voor uitbreidingsinvesteringen
Bij de begroting 2025 heeft de raad besloten over  een nieuwe systematiek voor de uitbreidingsinvesteringen. De nieuwe investeringsstrategie betekent dat we investeringen direct activeren op de balans en de kapitaallasten in de exploitatie verantwoorden. We gaan dus niet meer wachten met investeren tot we voldoende geld hebben gespaard. Het geld gaan we lenen. Dit passen we in de totale financieringsplanning in. Het voordeel van deze systematiek is dat er eerder geïnvesteerd kan worden, waardoor de stad niet op slot komt te staan. Investeringen die horen bij de groei van de stad kunnen in de toekomst weer plaatsvinden. En de kosten hiervan worden ‘automatisch’ als kapitaallasten opgenomen in de meerjarenraming. Dat was in de vorige systematiek (gebruik van het Investeringsfonds) niet het geval. Deze wijziging betekent ook dat we rente gaan betalen over de investeringen. Dit maakt de investeringen iets duurder. De hoogte van de rente is dus een belangrijk element in het duurder zijn. Hoe lager de rente, hoe minder het verschil. En door te lenen verandert ook onze balanspositie. We hebben minder eigen vermogen en meer vreemd vermogen. Dit wordt vaak uitgedrukt met de term solvabiliteit, die daalt door deze aanpassing.
De nieuwe systematiek biedt ruimte om uitbreidingsinvesteringen te kunnen realiseren. Maar dat betekent niet dat er ongelimiteerde ruimte beschikbaar is. De afweging vraagt ook hier een prioritering en begrenzing. Voor de prioritering geldt de zelfde systematiek als bij het investeringsfonds; eerste een wens, dan een reservering, dan een kredietbesluit. De begrenzing vullen we in langs meerdere maatstaven. We kijken primair naar de kapitaallasten van de nieuwe investeringen. Daartoe is de komende 5 jaar een stelpost opgenomen van € 0,8 mln. per jaar. Investeringen die binnen die stelpost passen kunnen geprioriteerd worden. Daarnaast kijken we ook naar de omvang van het totale investeringsbedrag. Historisch bedroegen de uitbereidingsinvesteringen gemiddeld zo’n € 20 mln. per jaar. Dat is ook een benchmark naar de toekomst. Tot slot houden we de ontwikkeling van de solvabiliteit goed in de gaten. De grens van 20% is een signaalwaarde in onze financiële positie. Samen geven deze drie lijnen ons handvaten om de uitbreidingsinvesteringen goed te beheersen.
In deze voorjaarsnota wordt de nieuwe investeringssystematiek doorgevoerd. Dit betekent:

• De afschrijvingslasten van de projecten die in de begroting 2025 al als krediet zijn opgenomen, worden gedekt en afgewikkeld uit de reserve Investeringsfonds. Deze projecten worden in deze bijlage Uitbreidingsinvesteringen in een aparte tabel (zie Tabel 1) inzichtelijk gemaakt.
• Van de projecten waarvoor na de begroting 2025 een kredietaanvraag wordt ingediend, worden de kapitaallasten in de exploitatiebegroting opgenomen. Deze projecten worden eveneens in een aparte tabel opgenomen (zie Tabel 2), zodat inzichtelijk is voor welke projecten reeds een kredietbesluit is genomen.
• De projecten die in de begroting 2025 als reservering zijn opgenomen, blijven als reservering staan, met uitzondering van de reservering voor de A8/A9. Dit is een bijdrage aan een investering van derden (van de Provincie) en komt daarom in een nieuw gevormde reserve terecht (Zie reserve A8/A9 in de bijlage reserves). Zie voor tabel reserveringen: Tabel 3
• De projecten die in de begroting 2025 als wens zijn opgenomen, blijven als wens staan (zie Tabel 4).

NB: De projecten die in het verleden uit het investeringsfonds zijn gedekt, moeten op termijn in het MIP worden opgenomen, in het jaar waarin deze aan vervanging toe zijn. Dat kan soms nog tientallen jaren duren, afhankelijk van de vervangstermijn van de investering.
Door de nieuwe systematiek is de jaarlijkse toevoeging aan het investeringsfonds eerder al verlaagd met € 1 mln. (reeds verwerkt in de begroting 2025). Daarnaast is er in de eerste jaren sprake van een incidentele vrijval, omdat de investeringsbedragen van de huidige kredieten reeds gedekt worden uit het bestaande saldo in de reserve investeringsfonds en de kapitaallasten van de nieuwe kredieten per jaar oplopen. Immers, de investeringen die in 2025 worden gedaan, leiden vanaf 2026 tot kapitaallasten, de investeringen in 2026 leiden vanaf 2027 tot kapitaallasten enz. Het bedrag dat hierdoor incidenteel vrijvalt (het verschil tussen de nu begrote toevoeging aan het investeringsfonds en de verwachte kapitaallasten) is verwerkt in de begroting.

Toelichting werkwijze uitbreidingsinvesteringen

Uitbreidingsinvesteringen zijn investeringen ten behoeve van de ontwikkeling van nieuwe activiteiten die direct het gevolg zijn van de groei van de stad. Het betreffen:

• Gebiedsgerichte investeringen (ontwikkellocaties en stedelijke vernieuwingslocaties);
• Infrastructurele projecten;
• Maatschappelijke voorzieningen voor zover het niet gaat om vervangingsinvesteringen of onderhoud.

De besluitvorming over uitbreidingsinvesteringen vindt in drie stappen plaats. Iedere stap vraagt besluitvorming door de raad.

• Het plaatsen van een investering op de wensenlijst;
• Het verder brengen van een investering naar status reservering (Hierbij is een inschatting van de benodigde exploitatielasten gemaakt);
• Het voorleggen van de kredietaanvraag voor de investering aan de raad (In het voorstel zijn ook de definitieve exploitatielasten opgenomen).

De wensenlijst is een lijst van uitbreidingsinvesteringen waar de raad toe heeft besloten dat deze in aanmerking komen om (in de toekomst) uitgevoerd te worden. Een project komt op de wensenlijst als er een aanleiding toe is die voortkomt uit de groei van de stad. Dat zijn bijvoorbeeld extra maatschappelijke voorzieningen vanuit het maatschappelijke voorzieningenmodel of extra infra die samenhangt met de stadsuitbreiding. Het vermelden van een project op een wensenlijst is nog geen besluit om tot uitvoering over te kunnen gaan.
Bij het verder brengen van een investering van wens naar status reservering gaat de raad akkoord met verdere voorbereidingen van de investering, inclusief een inschatting van de exploitatielasten, en het uitwerken van een kredietvoorstel. Een reservering alleen is onvoldoende om tot daadwerkelijke uitgaven over te gaan. Integrale afweging van de gereserveerde uitbreidingsinvesteringen vindt in combinatie met de wensen ieder jaar plaats bij de voorjaarsnota en de begroting. Het financieel kader daarbij wordt in eerste instantie bepaald door de ruimte aan kapitaallasten die in de begroting is gereserveerd voor uitbreidingsinvesteringen (dat is € 0,8 mln. per jaar).
Bij de geautoriseerde uitbreidingsinvesteringen met kredietbesluit heeft de raad eerder kredietverstrekkingen gedaan en is het college gemandateerd tot het doen van uitgaven. Een kredietbesluit mag op elk moment aan de raad worden aangeboden. Voor eventuele bijstellingen op de eerder afgegeven kredieten worden in deze voorjaarsnota aanvullende kredietvoorstellen ter besluitvorming aan de raad voorgelegd.

Tabel 1: Projecten met eerdere kredietbesluiten (waarvan de afwikkeling plaatsvindt via de reserve Investeringsfonds)
Voor de volgende uitbreidingsinvesteringen zijn kredietbesluiten genomen, waardoor de uitvoering is of kan worden gestart. Dit zijn de uitbreidingsinvesteringen waarvoor het kredietbesluit vóór de begroting 2025 is genomen. Deze investeringen worden gedekt uit de reserve Investeringsfonds. De nieuwe kredietbesluiten (die ná de begroting 2025 zijn genomen) zijn in Tabel 2 opgenomen

Toelichting per project
IHP
Voor de actualisatie Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs 2020-2035 (IHP) 25.1 zijn alle projecten in het IHP geactualiseerd voor wat betreft planning, risico’s en budget en is het effect hiervan op het totale programma doorgerekend. Voor de projecten MFA Kreekrijk en MFA Zaans Hout (Inverdan) is dekking beschikbaar gesteld uit het Investeringsfonds. Alle andere investeringen uit het IHP zijn vervangingsinvesteringen en opgenomen in het Meerjareninvesteringsplan (MIP).

• IKC Kreekrijk  

IKC Kreekrijk is het nieuwe schoolgebouw voor de basisscholen het Koraal en de Delta in Kreekrijk te Assendelft. Het gebouw is in 2019 in gebruik genomen.
Er zijn in 2026 nog kosten opgenomen voor de aansluiting op de openbare ruimte. De tijdelijke huisvesting van de twee scholen inclusief gymzaal langs het spoor wordt in 2026-2027 verwijderd. De losstaande gymzaal staat op de toekomstige waterberging en moet naar alle waarschijnlijkheid ook in 2026 worden verwijderd. Het Bertrand Russel College kan de gymzaal bij de twee scholen mogelijk gebruiken tot 2029, maar de school heeft een tijdelijke vergunning en of die mag blijven staan moet verder worden uitgezocht. Het is gebleken dat deze kosten de afgelopen jaren per abuis niet zijn geactualiseerd. De autonome kosten zijn daarom nu opgenomen in deze actualisatie naar prijspeil 01-1-2025.

• IKC Zaans Hout (Inverdan Nieuw West)

In Zaandam (Nieuw) West is, onder andere als gevolg van woningbouw, sprake van toenemende leerlingengroei. In Actualisatie 22.1 zijn de projectkaders voor dit project daarom herzien. Het project omvat de vervangende nieuwbouw en uitbreiding van RKBS De Rietvink op de nieuwe schoollocatie aan de Houtveldweg voor maximaal 600 leerlingen. Ook komen er in het gebouw twee gymzalen en een peuterspeelzaal. De ruimte die in de Van Meverstraat vrijkomt, zal ter beschikking worden gesteld aan de twee scholen die daar blijven. Het project bevindt zich nu in de ontwerpfase.
De ruimtelijke inpassing van een school in een hoog stedelijk gebied dat in ontwikkeling is, is zeer complex en vraagt nauwe afstemming met Stedelijke Ontwikkeling en Supervisie MAAK. Prognose oplevering: medio 2026 (indien er geen bezwaar wordt ingediend). Bij de actualisatie 25.1 is het budget opgehoogd vanwege indexering (€ 0,66 mln.).

Huis van de Wijk (Buurthuis Poelenburcht)
Op 14 november 2019 is het Pact voor Poelenburg Peldersveld 2020-2040 vastgesteld door de Raad (2019/20311). Eén van de ambities daaruit is om de kwaliteit van de woningvoorraad en de sociaal maatschappelijke voorzieningen voor buurtbewoners te verbeteren.  
Het Huis van de Wijk is een fundamenteel onderdeel van de ontwikkeling van de Jasperstraatflat. De realisatie van het nieuwbouwcomplex aan de Jaspersstraat is een samenwerking tussen woningcorporatie Rochdale en de gemeente. Rochdale en de gemeente hebben afgesproken dat deze ontwikkeling betaalbare marktwoningen, parkeren, het Huis van de Wijk en extra m2 maatschappelijk/dienstverlening behelst.  
Deze multifunctionele huisvesting zal een gastvrije en laagdrempelige voorziening worden voor iedereen in de wijk met een uitgebreide ontmoetingsfunctie, educatie/ontwikkelingsfunctie, zorg, hulp en ondersteuning en een bibliotheek. Het HvdW vervangt niet alleen het huidige, sterk verouderde buurthuis De Poelenburcht, maar wordt ook uitgebreid met andere organisaties die samen gaan zorgen voor een aantrekkelijk aanbod voor de inwoners. Straks zijn in het HvdW het Buurthuis, de Bieb, het Sociaal Wijkteam, het Jeugdteam en Centrum Jong allemaal onder één dak te vinden.

Het realisatiebesluit is in het voorjaar van 2024 door de Raad geaccordeerd. 21 mei 2024 zijn de tenderdocumenten gepubliceerd onder de naam Poort van Zaandam Oost. Een voorlopige selectie van 3 marktpartijen werd in september 2024 duidelijk, waarna de gunningsfase is gestart. Medio maart 2025 zal de gegunde marktpartij bekend worden gemaakt.  De planning zal worden aangepast als gevolg van de tender, de jaarschijven wijzigen mee. Op dit project is sprake van subsidieinkomsten regiodeal 1 en 2 (totaal 3,3 mln.) en de specifieke uitkering lokale bibliotheekvoorzieningen(€ 0,44 mln.). Bij de act. 25.1 wordt  € 0.39 mln. indexatie toegevoegd.

Maatschappelijke voorzieningen Zaanstad Noord (‘De Nieuwe Pelikaan, cultureel-maatschappelijke voorziening aan het Durghorstplantsoen)
Sinds 2019 werkt de gemeente met Parteon en de Pelikaan aan een gebiedsontwikkeling op het Durghorstplantsoen in Krommenie, ook wel bekend als Durghorst Fase II. Hierbij wordt ingezet op de realisatie van circa 44 huurwoningen door Parteon en een cultureel-maatschappelijke voorziening door de gemeente. Die voorziening, bekend onder de werktitel 'de Nieuwe Pelikaan', is met de aanwezigheid van een cultuurpodium een innovatief concept voor een ‘buurthuis nieuwe stijl'. Toekomstgericht met faciliteiten en programmering op het gebied van ontmoeting en cultuur. En met bijzondere aandacht voor o.a. jeugd en jongeren. Deze verbreding en verdieping vergroot het maatschappelijk rendement, de levensvatbaarheid en toekomstbestendigheid van de Pelikaan. In februari 2024 heeft de raad een realisatiebesluit genomen. Het project bevindt zich in de definitiefase.  Bij act. 25.1 wordt € 1,58 mln. toegevoegd vanwege indexering; Hiervan heeft € 0,99 mln. betrekking op correctie indexatie tot en met act 24.2 en €0,59 mln. indexering bij act 25.1.

Kwaliteit bestaande woningbouw
De funderingsproblemen blijven ook de komende jaren urgent en de ambitie blijft om daarom jaarlijks minstens 130 tot zo’n 150 herstelde panden per jaar te komen. In de praktijk zagen we in 2024 een daling in het aantal vergunningsaanvragen en aantal herstelde panden. De inzet en werkzaamheden binnen het programma richten zich vooral op het informeren en activeren van particuliere eigenaren om de fundering van hun woning te herstellen. De aanpak van de problematiek is taai en vergt een langjarige inzet. Door de inzet voor de komende jaren te bestendigen, blijven grote calamiteiten hierdoor tot nu toe dan ook uit. De stapeling van de maatschappelijke vraagstukken als de energietransitie bij de bestaande woningen en het langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen vragen eveneens de noodzakelijke investeringen en aanpassingen. De behoefte om in oudere woningen noodzakelijke investeringen te doen is groot en stapelen zich op. Sloop en nieuwbouw kan in sommige gevallen door stapeling van opgaven en noodzakelijke investeringen in toenemende mate een logischere aanpak zijn. Als de investeringskosten rondom duurzaamheid en ‘van het aardgas af’ bij de funderingsproblematiek worden ‘opgeteld’, (en daarbij alle invalshoeken waaronder cultuurhistorie, sociale samenhang en betaalbaarheid bekijkt) is het in toenemende mate onder aan de streep meer realistisch om de oude woningen te vervangen en nieuwe duurzame woningen terug te bouwen. Voor een particuliere eigenaar is dit in veel gevallen niet te financieren. Vanuit de gelden van het volkshuisvestingsfonds is hiervoor een subsidieregeling gemaakt om de komende jaren ongeveer 100 woningen volgens het principe van sloop en nieuwbouw te kunnen vernieuwen en 100 woningen te renoveren en verduurzamen. Door toenemende bouwkosten zien we dat het in de praktijk heel lastig is om de grote onrendabele top hiermee af te dekken waardoor het resultaat tot nu toe beperkt blijft.

Inverdan Dam en omgeving
Project Inverdan Dam en omgeving betreft een bijdrage in het uitvoeren van een verhoogd kwaliteitsniveau van de openbare ruimte van de Damkade, Damstraat, Wilhelminastraat en Wilhelminakade. Om de kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte in het hele centrumgebied te versterken en te verduurzamen, wordt een gelijk niveau van inrichting van genoemde straten voorgesteld. Het ontwerp is afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt voor de herinrichting van het Damplein. Gelet op de duur van de planontwikkeling ten behoeve van de inrichting en het meest geschikte tijdstip om de herinrichting plaats te laten vinden, is de verwachting dat er in het vierde kwartaal 2025 wordt gestart met de uitvoering. In 2026 wordt dit bedrag aangewend.

Figaro
De bouwlocatie Figaro is een ontwikkellocatie binnen de gebiedsontwikkeling MAAK.Centrum/ Inverdan, aangrenzend aan het Stadhuisplein. Met de ambitie voor een aangename verblijfsplek, een stedelijke fietsvoorziening passend bij een OV knooppunt en een prettige woonomgeving zijn randvoorwaarden geformuleerd die als kader dienen voor de programmatische invulling. Deze randvoorwaarden borgen de publieke toegankelijkheid, het mobiliteitsvraagstuk en een passend woonprogramma.
Het beoogde programma betreft een openbare bewaakte fietsenstalling van 2.400 fietsparkeerplekken ten behoeve van openbaar vervoer reizigers, circa 1.500 m2 commercieel programma en circa 100 woningen. Met de invulling van de locatie Figaro ontstaat een kwalitatieve entree van Zaanstad met prettige route tussen de verschillende (verkeers)niveaus in het gebied. De hoogwaardig ingerichte openbare ruimte herbergt alle functies die horen bij een transferpunt (NS station en busstation), zoals ‘Kiss & Ride’, taxi’s, invalidenparkeerplaatsen en inpandig de comfortabele NS openbare bewaakte fietsenstalling. Deze laatste vloeit voort uit de afspraken die de gemeente in het verleden met de NS heeft gemaakt. Op het niveau van het Stadhuisplein komt een boomgroep en een bron, waaruit de waterloop ontspringt, welke aansluit op de verderop gelegen “waterval”.
Eind 2024 is een partner geselecteerd via de Europese tenderprocedure en is er gestart met de eerste uitwerking van de plannen. Een eerste voorlopig ontwerp wordt medio 2025 verwacht.

Hembrugterrein
Zaanstad wil het Hembrugterrein samen met betrokken partijen ontwikkelen tot een gebied met woon- en werkfuncties met ruimte voor bestaande bedrijvigheid in de (haven)omgeving. Op 30 april 2019 heeft de Raad van State uitspraak gedaan over de beroepen die waren ingediend tegen het Omgevingsplan voor de herontwikkeling van het Hemburgterrein. Het plan is toen in zijn geheel vernietigd.
De vernietiging heeft het gehele proces vertraagd. De geplande publieke investeringen, zoals die zijn opgenomen in het Investeringsfonds, zijn (voor een deel) gekoppeld aan de ontwikkeling van het terrein en verschuiven door de vertraging naar later in de tijd. Het Masterplan Hembrugterrein, dat de basis vormt voor de verdere planvorming, is in april 2021 door de raad vastgesteld. Het ontwerpbestemmingsplan voor de noordkant van het terrein, waar een belangrijk deel van het woonprogramma zal worden ontwikkeld, is in het derde kwartaal vastgesteld door de raad. Het bestemmingsplan noordelijk deel is in Q2 2023 onherroepelijk geworden.
Gemeente is samen met de ontwikkelaar in overleg over de inhoud van het Masterplan Openbare ruimte, welke de kaders meegeeft voor de inrichting van de openbare ruimte op het Hembrugterrein. Ook geven de kaders mee onder welke voorwaarde de gemeente bereid is de openbare ruimte over te nemen in beheer. In september 2024 is de bouw van de eerste drie bouwblokken op het noordelijk deel van Hembrug gestart. Verwacht wordt dat deze blokken medio 2026 opgeleverd worden. Inmiddels ligt de eerste omgevingsvergunning van het eerste bouwblok van fase 2 bij de gemeente ter toetsing. Medio april 2025 is er voor het zuidelijk deel van het Hembrugterrein een startbijeenkomst voor het stedenbouwkundig plan voor het zuidelijk deel. Naar verwachting zal deze in Q1 2026 gereed zijn.

Hoogwaardig openbaar vervoer (HOV)
Het programma HOV ZaanIJ heeft ten doel een snelle en comfortabele route te creëren tussen Zaanstad en Amsterdam, zodat het Openbaar Vervoer een sterk alternatief vormt voor de groei van de mobiliteit. Het bestond daarnaast uit korte termijnmaatregelen tot 2028 voor bijvoorbeeld fiets en het huidige OV. Momenteel is als laatste de dam-tot-dam fietsverbinding met een brug over het zijkanaal H in uitvoering met eigen dekking. Een belangrijke stap in het realiseren van de schaalsprong op de HOV ZaanIJ was het onderbrengen van het programma bij het Rijk-regio programma Samen Bouwen aan Bereikbaarheid (SBaB). De samenwerkende organisaties de Vervoerregio Amsterdam, Provincie Noord-Holland, gemeente Zaanstad en gemeente Amsterdam hebben vervolgens een vervolgonderzoek uitgevoerd naar het identificeren van de oplossingen. Daarbij is niet alleen gekeken naar de vervoerkundige opties (modaliteiten), maar uitdrukkelijk ook naar ruimtelijke inpassing, wisselwerking met de mogelijkheden voor ruimtelijke en economische ontwikkeling en de bijdrage aan de sociale opgave in Amsterdam-Noord en Zaandam. De uitkomst is dat een BRT-Metrobus de beste oplossing is als noodzakelijke systeemsprong in HOV ZaanIJ. BRT biedt voldoende capaciteit om op de middellange als lange termijn de vraag naar openbaar vervoer, die onder andere ontstaat door gebiedsontwikkeling (woningbouw en extra arbeidsplaatsen), te faciliteren. BRT kan in fasen worden gerealiseerd en een flexibel duurzaam antwoord bieden op de groeiende mobiliteitsvraag en missende schakels in het netwerkt. Een complete OV-systeemsprong is zeker niet voor 2032 voltooid. Door het adaptief meebewegen met de Gebiedsontwikkeling kunnen onderdelen worden gerealiseerd zodat het huidige R-net in de tussentijd wordt geoptimaliseerd. Het project HOV ZaanIJ kent dan ook een belangrijke koppeling met de landelijke woningbouwopgave, de Achtersluispolder en Thorbeckezone als onderdeel van de scope van Haven-. Met deze propositie is HOV ZaanIJ goed op de kaart gezet en vormt basis voor gesprekken op regionaal- en rijksniveau. Dit toont aan dat het belang van het project, ook door het Rijk, wordt ingezien. De voortgang van het project HOV ZaanIJ wordt daarbij door de regio gerapporteerd binnen het programma SBaB. Vooruitlopend op een rijksbijdrage voor de realisatie is in opdracht van de vier samenwerkende organisaties de planstudiefase in 2023 opgestart, welke naar verwachting zo’n drie jaar zal vragen. Het doel van deze fase is te komen tot een definitief voorkeurstracé. Gezien de grote omvang van het project met bijbehorende dekkingsvraag, wordt deze fase opgedeeld in bij te sturen deelfasen A en B. Dit mede om het dekkingsvraagstuk voor 2023 tot en met 2025 overbrugbaar te maken voor alle partijen en te sturen met het concrete resultaat uit fase A, een rijksbijdrage voor de volgende fase en de realisatie. De lobby is vooral gericht op de fases na de planstudie wanneer het zal gaan om grote bedragen. Door een vertraging vanwege capaciteit en een aangescherpte vastgestelde aanpak in 2024 met een steviger team zijn de gezamenlijke kosten voor Fase A en de begeleidingskosten toegenomen. Historische kosten bedragen € 0,288 mln. De bijdrage aan fase A bedraagt € 0,125 mln. De geraamde begeleidingskosten van Zaanstad en vervolgonderzoeken voor de gehele planstudie fase bedraagt (€ 0,438 mln.). Totaal bedraagt het budget € 0,851 mln. waarvan reeds € 0,38 mln. is uitgegeven. Fase A wordt in 2025 afgesloten met een raadsbesluit met de definitie van een Metrobus (kwaliteit en uitgangspunten) en het vaststellen van het voorkeurstracé. De bijdrage voor fase B is gedekt in de exploitatie met € 0,75 mln. in 2025 en € 0,75 mln. in 2026. Voorgesteld wordt om jaarbedragen 2025 en 2026 Fase B een jaar door te schuiven naar 2026 en 2027. Ook wordt op basis van fase A een Bestuursovereenkomst opgesteld en een nieuwe raming voor Fase B vastgesteld, waarin naast de definitieve bijdrage fase B vanuit Zaanstad in de exploitatie begroting kan worden geactualiseerd (begroting 2026).

Kwaliteitsimpuls Wilhelminasluis
Eind 2020 zijn de werkzaamheden aan de Wilhelminasluis afgerond. Door de gemeente is in het Investeringsfonds een bedrag van € 0,9 mln. gereserveerd voor een kwaliteitsimpuls Wilhelminasluis. De grotere sluishoofden zijn met banken ingericht als prettige openbare verblijfsruimten. Met het op een hoogte aanleggen van de Oostkade is het sluiscomplex de verbindende schakel geworden in de wandelroutes tussen de oostelijke en de westelijke Zaanoever. De materialisatie van de openbare ruimte sluit aan op het Masterplan Inverdan. Een deel van de kwaliteitsimpuls (aansluiting Wilhelminabrug Prins Hendrikkade) wordt uitgevoerd als onderdeel van het project ‘Vervanging kadeconstructie Burchtkade en Prins Hendrikkade’. Uitvoering staat gepland voor 2026.

Dam tot Dam fietsroute Brug Zijkanaal H
De Dam tot Dam-fietsroute is een gezamenlijk project tussen gemeente Zaanstad, gemeente Amsterdam, met cofinanciering van de Vervoerregio Amsterdam (VRA) en de regiodeal ZaanIJ voor vergroening van de route. Met de Dam tot Dam-fietsroute verbetert niet alleen de aansluiting van de Achtersluispolder met het woon- en werkgebied van beide steden, maar worden ook Poelenburg en Peldersveld en een toekomstig recreatiegebied Noorder IJ plas beter verbonden met de rest van de stad. In 2023 is in het bestuurlijk overleg een nieuwe kostenverdeling overeengekomen nadat een verkenning naar goedkopere alternatieven geen oplossing opleverde.
Dat was noodzakelijk door autonome extreme prijsstijgingen, extra saneringswerk, noodzakelijke aanpassingen in het ontwerp, een hogere risicoreservering en extra voorbereidingskosten. Het benodigde budget inclusief historische kosten en indexering tot en met start realisatie kwam daarmee op € 19,6 mln. De aanbesteding is eind 2024 afgerond. De Vervoerregio heeft haar bijdrage op basis van de aanbesteding inclusief geraamde indexering verhoogd naar € 6,98 miljoen. Ook Amsterdam heeft haar bijdrage verhoogd naar totaal € 7,26 miljoen inclusief indexering 2025 en 2026. Zaanstad heeft haar bijdrage in de Voorjaarnota 2023 verhoogd naar € 4,562 mln. inclusief indexatie tot en met 2025. Het totale budget (incl. regiodeal van € 1,7 mln.) is daarmee ruim €20 miljoen. De uitvoering door de aannemer is gestart met uitwerken van het ontwerp en voorbereidende werkzaamheden en de realisatie van het fietspad en het groen. Na vergunningverlening start de bouw van de brug die met beoogde oplevering eind 2026 kan worden gerealiseerd. In de tussentijd is in overleg met de ondernemers in het raakvlak project Sluispolderweg (MIP) de verkeersveiligheidsmaatregelen voor fietsverkeer op de Sluispolderweg uitgewerkt. Ook is een veilige aansluiting op de route en de kruising op NoorderIJ en Zeedijk nader ontworpen. De realisatie moet gereed zijn voordat de Dam tot Dam fietsroute opgelevert wordt. We doen dit door werk met werk te maken vanuit het noodzakelijke grootonderhoud Sluispolderweg en de uitvoering door de aannemer van AVANT.  

Fietsenstalling Centrum omgeving Dam
Aan de oostkant van het centrum is een nieuwe fietsenstalling nodig. Deze fietsenstalling biedt onderdak tijdens de winkelopeningstijden en het uitgaansleven. De beoogde locatie (kelderruimte op de hoek Zilverpadsteeg / Czaar Peterstraat) is komen te vervallen. Voordat de planontwikkeling opgestart wordt, is zicht op voldoende exploitatiebudget randvoorwaardelijk. Vooralsnog is er geen uitsluitsel over dekking van de exploitatiekosten en derhalve ligt het project stil en schuift het een jaar op.

Busbrug 24 uur openstelling, geluidmaatregelen en no regret maatregelen
In 2019 zijn zogeheten eerste ‘no regret’ maatregelen uitgevoerd om de verkeerssituatie bij de Busbrug ‘De Binding’ te verbeteren en de veiligheid van met name de fietsers te verhogen. De totale kosten bedroegen € 1,3 mln., waarvan € 0,5 mln. gedekt uit het Investeringsfonds. Dit onderdeel van het project is afgerond.
De start van de noodzakelijke verkeersveiligheidsmaatregelen voor de 24-uurs openstelling van de Busbrug (cq. de aanpassing van de rondweg Westerkoog) is door de noodzakelijke stikstofvergunning aanzienlijk vertraagd. Het zoeken naar compensatie van de stikstofdepositie, noodzakelijk voor het opstellen van het bestemmingsplan was complex maar is inmiddels voorzien van een oplossing door met de mogelijkheid voor de aankoop van Stikstof ruimte. Het vervolg om te komen tot een natuurvergunning vroeg om een ophoging van het krediet (ad € 2 mln.) met € 0,6 mln. (Totaal afgerond € 2,6 mln.). Verwacht wordt dat uitvoering voor een volledige openstelling in 2027 kan aanvangen omdat de start voor een natuurvergunning begin 2025 door de aankoop van stikstof ruimte alsnog mogelijk is. De benodigde aanvullende dekking voor de herinrichting van de rondweg Westerkoog stond bij uitblijven zicht op de natuurvergunning nog in de wensenlijst. Inmiddels is het herijkte ontwerp op basis van GOW 30 en nieuwe verkeerscijfers gereed en voorzien van een actuele raming. In deze voorjaarsnota 2025 wordt voorgesteld om de wens om te zetten in een reservering zodat vaststelling en krediet aanvraag in juli 2025 kan plaatsvinden.   

Bereikbaarheidsdeal Corridor Amsterdam- Hoorn
Rijk en regio investeren in een omvangrijk Multimodaal Mobiliteitspakket in de corridor Amsterdam-Hoorn. Het betreft bereikbaarheidsmaatregelen op het gebied van auto, openbaar vervoer, fiets en mobiliteitsmanagement. Voor Zaanstad is de uitvoering van het pakket cruciaal voor de ambities met MAAK.Zaanstad. Zie raadsinformatiebrief . Binnen het totale pakket zitten drie belangrijke en al langer gewenste Zaanse integrale bereikbaarheidsprojecten (auto, OV en fiets). Het gaat om Avant (Aanpak Verkeersdruk Thorbeckeweg), de Guisweg, en het ombouwen van de Prins Bernhardweg/A7 tot stadsweg. Daarnaast wordt binnen het totale pakket ook extra geïnvesteerd in fiets- en OV-maatregelen en mobiliteitsmanagement. Ook Zaanstad levert een bijdrage aan de en de regionale fietsnetwerken en carpoolplekken. De planvorming voor het fietsnetwerk is in 2024 afgerond en voorzien van een geactualiseerde raming. Op basis daarvan is de benodigde indexatie vanaf prijspeil 2017 beoordeeld. Zaanstad heeft haar budget tot en met 2019 geïndexeerd. De uitwerking van de carpoolplekken is niet gestart vanwege het stilliggen van RWS project A7-A8 vanwege Stikstof.
Behoudens project A7-A8 zijn tot en met 2024 alles projecten de planuitwerking- of realisatiefase gegaan. In deze fasen nemen de intensiteit van sturing en de risico’s voor Zaanstad toe. Onderdeel van de programmasturing op ‘Regionale bereikbaarheid’ zijn vanwege raakvlakken ook de Verbinding A8-A9, Dam tot Dam fietsroute, de planstudie HOV ZaanIJ, de 24 uurs openstelling van de busbrug, het  onderzoek naar de 3e ontsluiting Westerwetering en het ontwerpend onderzoek Prins Bernhardplein. Sinds 2023 geldt dit ook voor de leefbaarheidsissues rond de A8 en de Coenbrug en de leefbaarheidsmaatregelen van de Provincie, VRA en Zaanstad in Zaanstad Noord.

• AVANT – Realisatiefase

Zoals aangegeven in de raadsinformatiebrief 2022/20561 Voortgang AVANT/Aanpak Thorbeckeweg – Aanbesteding is het plafondbedrag om een mislukte aanbesteding te voorkomen verhoogd met de risicoreservering van 4 mln. voor exogene risico’s in de realisatiefase. Op basis van het aanbestedingsresultaat is bepaald of en met hoeveel deze reservering weer moet worden aangevuld. De aanbesteding is in juli 2023 succesvol afgerond. Met het behaalde aanbestedingsvoordeel van € 1 mln. was er € 3 mln. nodig om de reservering weer aan te vullen. Alle partners in het project hebben besloten dit weer te willen aanvullen om stagnatie of stilstand tijdens de realisatie te voorkomen met extra financiële gevolgen door aanvullende besluitvorming bij het optreden van niet beïnvloedbare risico’s. Van deze € 3 mln. bedroeg het aandeel voor Zaanstad € 0,519 mln. wat bij de begroting van 2024 is verwerkt. Het project verloopt conform planning. De voorbereidende werkzaamheden zijn afgerond, het Shell tankstation is verplaatst en de herplant van de bomen buiten het projectgebied is afgerond. Op basis van de afspraken in de Bestuursoverkomst (BOK) wordt het budget jaarlijks geïndexeerd. Op basis van de huidige kostenontwikkeling in de prognose van de resterende indexatie tot en met oplevering bijgesteld met € 0,265 mln. De beoogde oplevering is de eerst helft van 2027.

• Guisweg

De gemeente werkt samen met Vervoersregio Amsterdam (VRA), Prorail, Rijkswaterstaat, het ministerie van Infrastructuur en Milieu en de Provincie Noord-Holland aan het project Guisweg. Op 6 april 2023, heeft de gemeenteraad van Zaanstad als het definitief voorkeursalternatief Guisweg vastgesteld (raadsbesluit 2023/2123). Hiermee is de Planstudie Guisweg afgerond met als resultaat een door alle projectpartners inhoudelijk en financieel gedragen definitief voorkeursalternatief. Met het ondertekenen van een nieuwe bestuursovereenkomst in juli 2023 is planuitwerking gestart. Zaanstad heeft het bestuurlijk trekkerschap van de VRA overgenomen. Bij de VRA is een onafhankelijke ambtelijk opdrachtgever aangesteld en wordt het kasbeheer uitgevoerd namens de partijen. Zaanstad is verantwoordelijk voor het organiseren en faciliteren van het projectteam, waarbij samen met Prorail het team is samengesteld en beide partijen op onderdelen de aanbestedende organisaties zijn. De huidige bijdrage aan de projectkosten wordt conform de bestuursovereenkomst tot en met realisatie geïndexeerd op basis van de IBOI-index. De indexering over 2023 tot en met 2028 is volledig afgedekt in het Investeringsfonds. De indexatiepercentages op basis van een prognose van de IBOI-index zijn als volgt: 2023 en 2024 (5,16%) en 2025 tot en met 2028 (2,5%). Deze reservering is, via de rapportage Investeringsfonds 23.1, in de Voorjaarsnota 2023 verwerkt. De totale reservering inclusie het krediet voor deze fase komt daarmee op € 16,689 mln. De verwachting bij de kredietaanvraag aan de raad (2023/2123) was dat de fasering van de bijdrage een bedrag van € 4,092 mln. vroeg voor de
planuitwerkingsfase en € 12,597 mln. voor de realisatiefase. De raming is in de BOK aangescherpt voor deze fase, waarbij verwacht wordt dat er voor de planuitwerkingsfase € 2,622 mln. nodig is en voor de realisatiefase € 14,067 mln.

Het verschil van € 1,47 mln. is vooruitlopend op projectaanpak voorlopig teruggevloeid naar de reservering in de begroting van 2024. De projectaanpak is in mei 2024 vastgesteld waaruit bleek dat er toch € 0,35 mln. meer benodigd is voor de planuitwerking ten opzichte van de BOK. Dit bedrag is van reservering terug naar krediet binnen de bandbreedte van het genomen kredietbesluit in 2023. De aanbesteding van de ingenieursdiensten begin 2025 afgerond. De kosten vielen hoger uit dan geraamd maar kunnen voorlopig worden opgevangen uit onvoorzien op het totale project. Dit geeft voor Zaanstad een verschuiving van ongeveer € 0,166 mln. van reservering naar krediet. Ook wordt de berekende indexatie het project jaarlijks bijgesteld op basis van de werkelijke IBOI index en voorspelde index. Over 2024 vraagt dit € 0,034 mln.
Bij mijlpaal 2 medio 2026 wordt op basis van een voorlopig ontwerp, nieuwe kostenraming, realisatie strategie en planning bepaald of het project aanvullende dekking nodig heeft. Voor de realisatiefase van dit project zal op termijn een nieuw kredietvoorstel aan de raad worden voorgelegd.

• Afwaardering A7/Prins Bernhardweg

Het ontwerp voor het project Afwaardering A7/Prins Bernhardweg naar een stadsweg is samen met een kredietbesluit in november 2023 (7552956) vastgesteld. De realisatie gaat in twee fasen om te voorkomen dat tijdens de realisatie van project Avant het risico van terugslag op de A7optreedt. Voor realisatie van fase 1 en voorbereiding fase 2 is een krediet vastgesteld van € 2,2 mln. Dit bedrag is opgebouwd uit de € 1,4 miljoen vanuit de eerder van het Rijk verkregen Woningbouwimpuls voor Kogerveld, € 0,4 mln. MIP (wegen) en € 0,8 miljoen kredietverlening vanuit het nog beschikbare budget in het Investeringsfonds voor dit project (totaal € 2,6 miljoen). Het nog beschikbare budget in de reservering € 1,8 miljoen zal – in combinatie met de rijksbijdrage ‘versnelling woningbouwlocaties’ ad € 1,2 miljoen t.b.v. tijdelijke maatregelen in het knooppunt Zaandam benodigd zijn voor fase 2. Hier komt in een nieuw kredietbesluit voor de uitvoering van fase 2 tussen 2025-2026. De realisatie fase 1 is gereed gekomen voor dat de hoofdwerkzaamheden van Avant starten.

Verbindingsweg Dorpsstraat – Communicatieweg
Bij de vaststelling van de Begroting 2021 heeft de gemeenteraad Amendement M Verbetering ontsluiting Dorpsstraat Assendelft d.m.v. aangaan partnerschap aangenomen. Met dit amendement is de raad akkoord gegaan met de opname van een nieuwe wens van maximaal € 2 mln. voor investeringen ten behoeve van de verbetering van de ontsluiting van de Dorpsstraat in Assendelft. Dit in de vorm van het project ‘Verbindingsweg Dorpsstraat - Communicatieweg’. Het project is onderdeel van het programma korte termijn maatregelen A8-A9. Daarna is deze wens voor € 1,7 mln. omgezet in een reservering en voor € 0,3 mln. in een kredietverlening voor de planvoorbereiding in 2021 en 2022. De voorbereiding is inmiddels gereed en de scope van het project is daarbij uitgebreid met het doortrekken van het fietspad naar de communicatieweg. Het project is opnieuw geraamd en kost inclusief indexatie tot en met 2024 inmiddels € 6,5 mln. De Provincie Noord-Holland draagt € 1,3 mln. bij en de Vervoersregio Amsterdam heeft deze bijdrage vanwege het doortrekken van het fietspad en indexatie verhoogd naar € 2,6 mln. Daarnaast is er een aanvullende dekking vanuit Kreekrijk, de Overhoeken en de rijksbijdrage voor de tijdelijke huisvesting op deze locatie van € 0,7 mln. De vaststelling van het krediet uit de reservering heeft in april 2024 plaatsgevonden. Daarom is er €1,7 miljoen van reservering naar krediet over gegaan. De realisatie gaat in deelopdrachten. Doordat de prijsontwikkeling in 2024 hoger was dan geraamd is de indexatie bijgesteld. Dit geeft een actualisatie van € 0,172 mln, Daarbij verwachten we dat op basis van de aanbestedingen van de deelopdrachten de VRA alsnog extra kan bijdragen.  

Bereikbaarheid Onderzoek ontsluiting Westerwatering
In 2022 is er n.a.v. het raadsinitiatief MKBA-light Guisweg een nieuwe wens bijgekomen middels een motie voor een versneld onderzoek naar de derde ontsluiting van Westerwatering. Omdat de uitkomst mogelijk ook nieuwe inzichten (o.a. stikstof) geeft op het 24 uur openstellen van de Busbrug, is deze wens bij de rapportage 23.1 van het Investeringsfonds met prioriteit direct omgezet naar een reservering. In december 2023 is een krediet besluit (8039075) van
€ 0,22 mln. genomen voor de uitvoering van het onderzoek incl. participatie, hierdoor is deze bij de actualisatie van 24.1 van reservering naar krediet gegaan en is het onderzoek gestart. De uitkomsten van het onderzoek worden begin 2025 aan de raad voorgelegd. Het beschikbare bedrag voor 2025 bedraagt € 0,071 mln. Afhankelijk van de raadsbehandeling kan worden bepaald of een vervolg wordt voorgesteld. Dit is niet voorzien in deze college periode.

Kogerveld – Versterken groene parkzoom
Ten behoeve van versterking van de groene parkzoom in Kogerveld is een bedrag van € 0,425 mln. opgenomen (kredietbesluit 8433956) om uitvoering te geven aan de wens om de parkzone onder de hoogspanningsleiding tussen het station Kogerveld en de Jagersplas te versterken. In het Perspectief is de wens opgenomen deze groene parkzoom te versterken door de diverse gebouwtjes die hun functie hebben verloren en in de groene randen van de buurt staan af te breken. Ook in de gebiedsvisie voor het station Kogerveldwijk is dit opgenomen. De gelegenheid heeft zich voor gedaan om over te gaan tot verwerving, sloop en groene inrichting van een vervallen gebouw op een markante plek. Er is overeenstemming bereikt met de huidige eigenaar en hij vertrekt per 1 november, een inrichtingsplan en sloopraming zijn opgesteld. Na overdracht van de grond zal uitvoering worden gegeven aan de sloop en inrichting van de locatie.

Sportpark de Omzoom
De definitieve ontsluiting van Sportpark De Omzoom sluit aan op de definitieve ontsluiting van Kreekrijk. De definitieve weg wordt pas aangelegd als Kreekrijk voor een groot gedeelte klaar is met de ontwikkeling helaas kunnen wij nog niet aangeven wanneer dit gaat gebeuren. Deze afronding van de definitieve weg wordt verwacht in 2026. Gezien de gemeente de verbindingsweg Assendelft eerder 2024/2025 willen aanleggen, zal er in 2024 een bijdrage worden gevraagd vanuit het project de Omzoom van € 0,070 mln. voor de ontsluiting van het sportpark aan de verbindingsweg Assendelft.

Hockeyclub De Kraaien
Onlangs heeft u een raadsinformatiebrief ontvangen over de voortgang rondom Hockeyclub De Kraaien.
De gemeente en de vereniging blijven zich gezamenlijk inzetten om het project, conform de opdracht van de raad, zo spoedig mogelijk te realiseren. Een belangrijk aandachtspunt is de staat van de huidige hockeyvelden: deze zijn aan het einde van hun levensduur, wat de bespeelbaarheid in gevaar brengt.
 De aanleg van de eerste twee nieuwe velden kan nog dit jaar starten. De daadwerkelijke ingebruikname is echter afhankelijk van de bouw van het clubgebouw, dat centraal tussen de velden komt te liggen. Een tijdige start van deze bouw is dan ook cruciaal om sportactiviteiten zonder verdere vertraging voort te kunnen zetten.
De vereniging heeft aangegeven dat verdere vertraging onwenselijk is. De huidige velden in de Wijdewormer verkeren in slechte staat en zijn duur in onderhoud. De club is daarom voornemens op korte termijn te beginnen met de bouw van het clubgebouw.
 In het kader van activiteit 25.1 is € 0,21 miljoen extra budget beschikbaar gesteld voor de werkzaamheden van de gemeente, als gevolg van indexering.

Sportpark Hoornseveld  
Het project is een lastige opgave met verschillende belangen, maar we liggen nog steeds op schema.

• Het Sportpark

De vergunning voor het bouwen van het clubgebouw voor de voetbal is in week 6 2024 afgegeven. Startbouw heeft een kleine vertraging opgelopen omdat het ontwerp niet paste binnen het projectbudget. Het ontwerp is aangepast en past nu wel binnen het projectbudget en in week 12 2025 zijn ze gestart met de heiwerkzaamheden. Het nieuwe kunstgrasveld inclusief leidingen is in september aangelegd volgens de gemaakte afspraken met de vereniging.

• De openbare ruimte

In december  2024 is de aannemer gestart met de nieuwe aansluiting Hoornseveld op de A7 en deze is inmiddels opgeleverd. De (bouw)markt is nog steeds behoorlijk overspannen. Heipalen, andere bouwmaterialen en aannemers zijn steeds schaarser te vinden. De impact hiervan op de planningen en de budgetten hebben wij verwerkt in deze actualisatie.
In de actualisatie 25.1 is er budget toegevoegd vanwege indexering (€ 0.39 mln.).

Uitvoeringsagenda toerisme

• Bewegwijzering en plattegronden

Aantrekkelijke routes en goede bewegwijzering dragen bij aan een betere bereikbaarheid, toegankelijkheid en zichtbaarheid van de stad. Daarnaast ontdekken bewoners en bezoekers de stad beter en werkt het door in spreiding van het toerisme. In de Toeristische visie 2021 is een uitvoeringsplan opgenomen waarbij de bewegwijzering voor het Hembrugterrein nog resteert in afwachting van verdere ontwikkelingen op het terrein. Daarnaast zijn er een aantal toeristische plattegronden geactualiseerd in 2022 en is in 2023 geïnventariseerd waar borden, vlaggen of andere uitingen staan. In 2025 wordt een uitvoeringsplan gemaakt binnen het beschikbare budget of en welke zaken vervangen worden. Voor de uitgaven voor de bewegwijzering, borden, vlaggen en andere uitingen is vanaf 2025 nog afgerond € 0,09 mln. beschikbaar.

• Pleisterplaatsen

Ten behoeve van de recreatievaart en aanmeerplaatsen is onderzoek gedaan naar mogelijkheden voor nieuwe pleisterplaatsen. Het onderzoek is in 2021 afgerond, het krediet vrijgegeven middels een investeringsbesluit en de eerste steiger is gerealiseerd bij brug Vrouwenverdriet. Een tweede locatie bij het Hembrugterrein wordt, zodra er capaciteit beschikbaar is nader onderzocht in afstemming met het masterplan Hembrugterrein. Tevens wordt onderzoek gedaan naar het toevoegen van elektriciteitspunten op bestaande steigers ten behoeve van de elektrische pleziervaart in combinatie met Duurzaam Varen. Voor pleisterplaatsen is binnen het Investeringsfonds nog € 0,068 mln. beschikbaar. Een tweede pleisterplaats kan met een subsidie van € 0,040 mln. van het Hoogheemraadschap gerealiseerd worden zodra hiervoor zicht is op een definitieve locatie.

Het verloop van het investeringsfonds is als volgt:

Tabel 2: Projecten met kredietbesluit (activeren en afschrijven)
Voor de volgende uitbreidingsinvesteringen zijn kredietbesluiten genomen, waardoor de uitvoering is of kan worden gestart. Dit zijn de uitbreidingsinvesteringen waarvoor het kredietbesluit ná de begroting 2025 is genomen. Deze investeringen worden geactiveerd op de balans en de kapitaallasten worden in de exploitatie verwerkt.

Toelichting per project
Integraal Uitvoeringsplan Mobiliteit Zaanstad Noord
Het Integraal Uitvoeringsplan Mobiliteit Zaanstad Noord biedt een nader gespecificeerd overzicht van een groot aantal maatregelen om de enorme mobiliteits- en leefbaarheidsopgave waarvoor Zaanstad Noord staat op de korte, middellange en lange termijn aan te pakken. Deze maatregelen komen voort uit diverse plannen die de afgelopen jaren zijn vastgesteld, veelal met de toezegging om gaandeweg dekking voor realisatie te vinden: het Mobiliteitsplan Noord (Krommenie en Wormerveer), de korte termijn maatregelen leefbaarheid N203 en recent het Actieplan Fiets en het Mobiliteitsplan Assendelft. Mede in het licht van de bezuinigingsopgave is er binnen het Integraal Uitvoeringsplan Mobiliteit Zaanstad Noord tot een afgewogen en geprioriteerd voorstel gekomen voor de mobiliteitsmaatregelen in Zaanstad Noord met sturing op resultaat op de korte termijn. Om de bereikbaarheid in Zaanstad Noord te verbeteren, wordt vooral ingezet op het vergroten van de capaciteit op de Rosariumlaan (als onderdeel van het VCP Krommenie, dat nog onvoldoende dekking heeft) en de realisatie van de Verbindingsweg Dorpsstraat - Communicatieweg (waarvoor al dekking is). Met deze twee interventies wordt er vervolgens ruimte geboden om op lokaal niveau de leefbaarheid te verbeteren. Het gaat dan vooral om het verminderen van het lokale autoverkeer (16% legt minder dan 7 km af). Dit door o.a. enkele bus- en fietsverbindingen te verbeteren c.q. aan te leggen en vooral door het vergroten van de verkeersveiligheid voor fietsers. Daarnaast vraagt ook de voorzetting van de ingezette programma- en realisatiesturing  – binnen Zaanstad en richting de Provincie i.h.k.v. de leefbaarheidsmaatregelen N203 en het traject om te komen tot een robuuste oplossing A8-A9 – aanvullende dekking om dit te kunnen continueren in 2025. Voor deze selectie van maatregelen uit het programma op korte en middellange termijn is een krediet vastgesteld van € 1,5 mln. Het gaat uit van € 1 mln. cofinanciering vanuit voornamelijk de Vervoerregio Amsterdam en daar waar van toepassing vanuit het leefbaarheidsfonds van de Provincie voor maatregelen Rond de N203. De voorbereiding van de maatregelen zijn gestart en in 2025 worden de eerste deelprojecten afgerond. Voor de overige maatregelen wordt na 2026 het programma geactualiseerd en is nieuwe dekking benodigd.

Molenweide
Begin jaren ‘90 is op het terrein van de Molenweide een kinderboerderij gerealiseerd, te weten De Veldmuis. Op het terrein van de Groene Oase is zo’n 12 jaar geleden een natuurspeeltuin aangelegd, te weten de Zaanse Wachter. Als één van de weinige groen- en ontmoetingsplekken in het gebied hebben de terreinen een belangrijke functie in de wijk Westerwatering. Om het voortbestaan van deze ontmoetingsplek in de wijk te borgen, is het nodig te investeren in deze terreinen. In samenspraak met de betrokkenen is een gebiedsvisie opgesteld, waarvoor uitvoeringsbudget benodigd is. Een deel van de middelen komt uit het programma Landschap uit het Groen en Waterplan) en een deel uit het MIP eco oevers Westerwatering. Een bedrag van € 0,275 mln. is nodig vanuit het Investeringsfonds om het totale project te kunnen realiseren. Inmiddels is het bestemmingsplan vastgesteld en wordt een krediet besluit voor de realisatie in het voorjaar voor besluitvorming aan de raad voorgelegd. Het gereserveerde budget is verhoogd met een bedrag van € 0,05 mln. voor het opkopen van stikstof ruimte ten behoeve van de vergunning van de kinderboerderij de Veldmuis. Zonder deze stikstofruimte kan er geen vergunning voor de kinderboerderij worden afgegeven.

Tabel 3: Projecten met status reservering
Voor de projecten met status reservering kunnen kredietbesluiten worden voorgelegd bij de raad. De volgende projecten hebben de status reservering:

Toelichting per project

Maatschappelijke voorzieningen Zaanstad Noord (openbare ruimte)
Het Perspectief MAAK.Noord laat zien dat ook in de openbare ruimte met een aantal aanpassingen nieuwe mogelijkheden voor ontmoeten gecreëerd kunnen worden. Hiervoor is dit bedrag gereserveerd. (Zie o.a. ook Maatschappelijke voorzieningen Zaanstad Noord (‘De Nieuwe Pelikaan,cultureel-maatschappelijke voorziening aan het Durghorstplantsoen).

Gebiedsontwikkeling Centrum ’t Kalf incl Sporthal (Kalf)
De gemeente heeft veel ambities en kan helaas niet alle projecten tegelijkertijd aanpakken vandaar dat het plan “Gebiedsontwikkeling Centrum ’t Kalf” momenteel op HOLD staat wegens capaciteitsgebrek. Het geraamde budget voor deze sporthal is verhoogd met € 0,83 mln. als gevolg van indexering. Als het definitief ontwerp (DO) van de sporthal inclusief school gemaakt is zal er een exploitatieberekening worden gemaakt voor het beheer en onderhoud van de nieuwe sporthal. Deze kosten zullen dan als voorstel op het budget van groei van de stad worden ingebracht, vanaf 2029. Er wordt een locatiebesluit gemaakt, dat naar verwachting in de zomer gereed is. Hierin wordt de omvang van het krediet duidelijk en zal ook een voorbereidingsbudget aangevraagd worden.  

Parallel daaraan wordt samengewerkt in de pilot gebiedsgericht samenwerken, waarbinnen ook aandacht is voor sociale veiligheid en overlast van jongeren. In dat kader bekijken we welke maatregelen nu al genomen kunnen worden, rondom veiligheid en in de openbare ruimte, zodat de situatie in het gebied niet verslechtert, vooruitlopend op de definitieve inrichting. Dit gebeurt in overleg met betrokken bewoners en ondernemers. Hiervoor was een reservering opgenomen van € 0,2 mln. voor 2023 en 2024. In 2023 en 2024 komt het niet tot besteding. Daarom wordt de reservering nu opgenomen in de jaren 2025 en 2026. In samenwerking met de buurt zal een bestedingsvoorstel worden opgesteld.

Opwaardering Bodecentrumkade / Zaantheater
Bij het project opwaardering bodecentrumkade/ Zaantheater wordt voor de ombouw van de lift en de trapopgang een andere materialisering toegepast. Met de beoogde uitvoering wordt de ruimtelijke kwaliteit, die in het centrumgebied is ingezet, ook in het gebied rond de sluizen consistent doorgezet. Deze loopt mee met de herinrichting van de Dam en omgeving. Besluitvorming over het ontwerp vindt in 2025 plaats. Uitvoering staat gepland op start begin 2026.

Verbinding A8/A9
Op 31 januari 2022 heeft Provinciale Staten ingestemd met het Landschapsplan Stelling van Amsterdam / Verbinding A8-A9. Daarmee is voor het eerst draagvlak bereikt voor een tracé en de inpassing. De zorgvuldige inpassing maakt de verbinding A8/A9 mogelijk en versterkt tegelijk het landschap en de stelling van Amsterdam. De kans op goedkeuring van Unesco is daarmee vergroot, maar levert wel een grote extra financieringsvraag op waar voorlopig geen oplossing voor is. De gemeente blijft bij de Provincie Noord-Holland aandringen op een snelle realisatie van de Verbinding A8-A9. Uitgangspunt is dat er zicht moet zijn op de financiering, voordat gestart wordt met de planuitwerkingsfase. Ook voor Unesco is er geen urgentie voor een uitspraak zolang er geen zicht op financiering is. Het Rijk heeft aangeven niet te willen bijdragen en de omslag van nieuwe infrastructuur naar de urgentie op groot onderhoud bij het Rijk heeft de kans op een bijdrage niet vergroot. De provincie heeft in haar coalitieakkoord opgenomen om te zoeken naar een robuust haalbaar alternatief die de stelling van Amsterdam niet raakt. Er wordt nu onderzocht hoe verder te gaan met de planuitwerking daarvan. Zicht op realisatie van het huidige plan is er niet voor 2029, waardoor de reservering voor de bijdrage aan de realisatie vooralsnog op 2029 staat.
Vanwege het verloop zijn de korte termijn leefbaarheidsmaatregelen van de Provincie en Zaanstad nog belangrijker geworden. Naast € 11 mln. vanuit de Provincie voor haar maatregelen rond de N203 zijn op de verbindingsweg Dorpsstraat-Communicatieweg na, waren de Zaanse maatregelen nog ongedekt.   Met het vaststellen van het actieplan fiets en het uitvoeringsplan Mobiliteit Zaanstad Noord zijn deze nu gedekt.

Het nu door de provincie gestarte proces om te komen tot een robuuste oplossing voor de Verbinding A8-A9 was nog niet voorzien in de begroting van 2024. De Provincie heeft Zaanstad nauw betrokken en dat vroeg extra inzet vanuit Zaanstad in 2024 en 2025. Extra capaciteit is nodig voor afstemming en vakinhoudelijke inbreng en toetsing van de actualisatie en verbetering van de alternatieven alsmede voor de begeleiding van het proces en de communicatie met de omgeving. Dekking is opgenomen in het uitvoeringsplan Zaanstad Noord.

Voor de A8/A9 is een aparte reserve gevormd, zie bestemmingsreserve A8/A9 in de bijlage reserves.

Bereikbaarheidsdeal

• Afwaardering A7/Prins Bernhardweg

Zie de tekstuele toelichting van dit project onder de ‘kredieten’.

• Guisweg

Zie de tekstuele toelichting van dit project onder de ‘kredieten’.

• Overig Fiets

De middelen onder ‘Overig’ zijn in het kader van de Bereikbaarheidsdeal gereserveerd voor investeringen in fiets- en OV-maatregelen en mobiliteitsmanagement (carpoolplaatsen). Totaal € 1,383 mln. Voor de realisatie van de fietsprojecten heeft Zaanstad de rol van projectleiding in het gebied Zaanstreek-Waterland om te sturen op projectresultaten. De planvorming is gereed en de uitwerking naar realisatie gestart. De regionale fietsnetwerken zijn in 2023 en 2024 uitgewerkt in een plan met een geactualiseerde raming. Voor de dekking van de Zaanse capaciteit en bijdrage aan het team met de VRA en Purmerend was in 2023-2024 € 0,04 mln. Deze wordt meegenomen in het krediet besluit voor de uitwerking en realisatie die in juli 2025 wordt voorgelegd. De indexatie is geactualiseerd tussen 2017-2024. Er was reeds geïndexeerd tot en met 2017. In de actualisatie 25.1 geeft dit € 0,045 mln. ophoging voor de Carpoolplekken en een indexatieverschil fietsmaatregelen (overige bereikbaarheidsdeal) van € 0,281 mln.

Van reservering naar krediet: Integraal uitvoeringsplan Mobiliteit Zaanstad Noord
Zie de tekstuele toelichting van dit project onder de ‘kredieten’.

Van wens naar reservering: Herinrichting Rondweg Westerkoog
Voor 24 uurs openstelling busbrug is een krediet beschikbaar gesteld, grotendeels gedekt uit het Investeringsfonds (zie hiervoor de projecten met kredietbesluit). De benodigde aanpassingen richten zich op de rondweg in Westerkoog. Voor de verkeersveiligheid en leefbaarheid blijken echter meer aanpassingen noodzakelijk. Door de vertraging met het openstellen van de busbrug wordt verwacht dat uitvoering niet eerder dan in 2027 kan plaatsvinden. Er is in maart 2025 zicht op een stikstof vergunning gekomen en is het vastgestelde ontwerp uit 2021 geactualiseerd en aangepast. Dit betreft GOW 30, de actuele verkeerscijfers en een nieuwe raming. In juli 2025 wordt het aangepaste ontwerp en een kredietbesluit voorgelegd voor de uitwerking en realisatie. Op basis van het resterende krediet, de te verwachten kosten van de door te lopen omgevingsplan procedure is een reservering nodig van € 5,935 mln. Er wordt een bijdrage verwacht op basis van het aanbestedingsresultaat van de Vervoerregio. Vooralsnog is dit niet zeker en houden we daar geen rekening mee.

Van reservering naar krediet: Molenweide
Zie de tekstuele toelichting van dit project onder de ‘kredieten’.

Fietsverbindingen/langzaam verkeer - uitvoering Fietsnota
Afgelopen jaar is samen met de stakeholders hard gewerkt aan het Actieplan fiets. Het Actieplan is een uitwerking van het ZMP. Het opstellen van het Actieplan, en vervolgens het uitvoeren van maatregelen, staat ook in het coalitieakkoord. Met de uitvoering van de maatregelen worden belangrijke eerste stappen gezet in het verbeteren van de speerpunten uit het ZMP en worden knelpunten aangepakt. In het Actieplan is onderzoek gedaan naar de speerpunten (de belangrijke doorfiets- en hoofdfietsroutes) uit het ZMP en naar knelpunten, bv op het gebied van de maatvoering, verharding en veiligheid. Daarnaast is ook bekeken wat er nog meer nodig is om meer mensen op de fiets te krijgen. Het Actieplan mondt uit in een uitvoeringsprogramma voor de periode 2025-2028. Het programma bestaat naast maatregelen gericht op het verbeteren van de infrastructuur (nadrukkelijk ook) op het krijgen van meer mensen op de fiets (“de niet-fietser helpen” en “van de fiets de eerste keuze maken”), bijvoorbeeld door het aanbieden van fietslessen, het inrichten van fietsersreparatiepunten, via een communicatieaanpak en via een werkgeversaanpak. Insteek voor het uitvoeringsprogramma is geweest zoveel mogelijk meeliften op andere maatregelen/projecten (in gebiedsontwikkeling, regionale projecten bereikbaarheid zoals AVANT en de Guisweg, de inrichting van GOW-30 wegen en aansluiten op het MIP). Het programma is aangevuld met maatregelen die opgepakt/gefinancierd worden vanuit het Actieplan fiets. De kosten voor uitvoering van de maatregelen uit het Actieplan fiets worden ingeschat op € 5,8 miljoen. Via de Vervoerregio Amsterdam is cofinanciering mogelijk op fietsmaatregelen. We hanteren 50 procent cofinanciering als uitgangspunt.

Herinrichting Damgebied
De herinrichting van de Dam(gebied) is al vele jaren onderwerp van gesprek. Het gaat hier niet alleen om opnieuw inrichten van de openbare ruimte  maar ook over het vergroten van leefbaarheid in het gebied en de noodzaak om bestaande knelpunten op te lossen. In 2023 is door een bestuurlijke interventie de weg naar een oplossing ingeslagen waarbij in 2024 in afstemming met belanghebbenden tot een “ontwerp” en een kostenraming is gekomen om de dam toekomstbestendig en in juiste kwaliteit passend bij het centrum van Zaandam in te richten.

De raming om het hele gebied rond de Dam te vernieuwen en bestaande knelpunten op te lossen komt uit op € 4,6 mln. In het Meerjareninvesteringsplan vervangingsinvesteringen openbare ruimte is € 0,7 mln. budget gereserveerd voor het een op een vervangen van slechts een deel van het gebied. Voor het overige deel van het gebied, alsmede de kwaliteitsverbetering zoals vergroening, voorzieningen voor goede afval inzameling, toiletvoorzieningen en het aantrekkelijker maken door het toepassen van hoogwaardigere materialen is aanvullend €3,9 mln. nodig.

Uitvoeringsagenda Toerisme
In de uitvoeringsagenda toerisme 2016-2019 stond een aantal acties dat nog niet (geheel) is uitgevoerd (camperplaatsen en steiger Monet). Deze zijn in de toeristische visie 2021-2025 meegenomen ter uitvoering. Hiervoor is in het Investeringsfonds een bedrag gereserveerd van € 0,21 mln.

• Camperplaatsen

Een projectleider is aan de slag gegaan om locaties te onderzoeken voor een camperplaats. In 2024 is een locatie planmatig voorbereid aan de H.G. Scholtenstraat waarbij het definitieve bestemmingsplan en het investeringskrediet begin 2025 voorlagen bij de gemeenteraad. Na akkoord wordt de ontsluiting naar het terrein verbeterd en het terrein bouwrijp gemaakt. Eind 2025, begin 2026 wordt het terrein door de exploitant verder ingericht met een voorzien opening rond april 2026. De investeringen die nodig zijn om de locatie bereikbaar en de grond bouwrijp te maken worden gedekt uit de huuropbrengsten. De beschikbare € 0,15 mln. uit het investeringsfonds kan daarmee vrijvallen.

• Permanente ontsluiting Monet atelier

Daarnaast is er nog € 0,06 mln. beschikbaar als cofinanciering voor een permanente ontsluiting van het Monet atelier. Hierover wordt met de stichting Monet in Zaandam en de pandeigenaar gezocht naar een oplossing. In 2025 wordt de gemeenteraad verzocht hiervoor het krediet vrij te geven voor de uitvoering richting een verbeterde ontsluiting via de Westzijde.

Huis van de Wijk (inventaris bieb)
In 2027 is € 0,39 mln. nodig voor inventaris voor de bieb. Er wordt een derde bibliotheek in Huis van de Wijk gevestigd maar er is geen budget voor de betreffende inventaris (€ 0,39 mln.) Er wordt momenteel onderzocht of de middelen gedekt kunnen worden uit de structurele exploitatiemiddelen van het rijk, dan wel uit Pact Zaandam-Oost. Mocht dit niet lukken, dan is het voorstel om deze inventaris te dekken uit het investeringsfonds. Dit is in overeenstemming met het raadsbesluit over het realisatiebesluit Huis van de Wijk Poelenburg/Peldersveld (2024/8317571). Er is inmiddels subsidie uit het VHF toegekend
(€ 0,15 mln.), waardoor de claim op het IF verlaagd wordt naar € 0,24 mln.

Tabel 4: Projecten op de wensenlijst
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten die nu op de wensenlijst zijn opgenomen.

Toelichting per project
Maatschappelijke voorzieningen a.g.v. de groei van de stad
Met de voorziene groei van het aantal woningen in de stad is het nodig om ook de maatschappelijke voorzieningen mee te laten groeien. Bij maatschappelijke voorzieningen gaat het om voorzieningen voor o.a. onderwijshuisvesting, sport, welzijn, cultuur en ontmoeten.  Eind 2021 werd door het college het Maatschappelijk Voorzieningenmodel met referentienormen vastgesteld (2021/28005). Hiermee is in beeld te brengen hoeveel ruimte (vierkante meters) nodig is voor de belangrijkste typen voorzieningen bij de geplande groei van het aantal woningen. De behoefte voor primair en voortgezet onderwijs wordt opgenomen in het MeerjarenInvesteringsplan. De overige investeringen zullen grotendeels gedekt moeten worden uit het Investeringsfonds, die een jaarlijkse reeks heeft in de wensenlijst. Ook is nu gebruik gemaakt van een modelmatige en globale inschatting, met een rekenmodel dat uitgaat van een actuele inschatting van de woningbouwproductie, de bijbehorende ruimteclaim uit het MV-model en geschatte bouwkosten. Hiervoor is in totaal circa € 36 mln. opgenomen. De geraamde bedragen zijn bedoeld om nog onbenoemde investeringen te zijner tijd te kunnen dekken. Wanneer planvorming en besluitvorming plaatsvindt rond specifieke voorzieningen, zullen er bedragen vanuit deze reeks opgenomen worden als respectievelijk ‘reservering’ en ‘kredietbesluit’ na vaststelling van het College en de gemeenteraad.
Begin 2023 is door het college de Investeringsagenda Maatschappelijke Voorzieningen vastgesteld (2022/20892), die een beeld geeft van de projecten die eraan komen. De raad is hierover geïnformeerd via een raadsinformatiebrief (2022/21973). Deze projecten (nu nog globale wensen) zullen de komende tijd voorzien worden van een plan, zodat bij een volgend P&C moment het voorstel kan worden gedaan om deze als reservering op te nemen.

Het gaat om de volgende projecten:

• Gecombineerde Maatschappelijke voorziening Assendelft/Kreekrijk

Het aantal inwoners in Assendelft / Kreekrijk / Saendelft is behoorlijk gegroeid en hierdoor is er grote behoefte aan een gecombineerde maatschappelijke zorgvoorziening voor o.a. eerstelijns zorg ontstaan. Er was een koppelkans om deze voorziening te realiseren in Kreekrijk in combinatie met de uitbreiding van IKC Kreekrijk, maar omdat de school geen recht heeft op een permanente uitbreiding maar een tijdelijke uitbreiding gaan wij kijken naar andere mogelijkheden. De tijdelijke van de school is opgenomen in de tweede fase IHP. De beoogde locatie voor de maatschappelijke voorziening is beschikbaar en deze ontwikkeling past binnen het bestemmingsplan. De totale bouwkosten van de maatschappelijke voorziening worden geraamd op totaal € 7,7 mln. (grove raming). Deze mogelijke investering kan pas gerealiseerd worden als er een kostprijs dekkende huurprijs is getekend door de externe partners.  Voor de zekerheid is een bedrag van € 2,7 mln. opgenomen als raming voor dit project.  

• Ontmoetingsfunctie Centrum-Oost

Conform de Investeringsagenda Maatschappelijke Voorzieningen. In het centrum is behoefte aan aanvullende ruimte voor ontmoeting van buurtbewoners. De behoefte vloeit voort uit het voorzieningenmodel en uit de geluiden vanuit de wijk. Er wordt een projectvoorstel uitgewerkt met MAAK. Er is een bedrag opgenomen van € 1,4 mln.

• Extra sportvelden a.g.v. Groei van de stad

 Er is nagegaan in hoeverre de aanwezige buitensportvoorzieningen (areaal sportvelden) toereikend zijn voor de sportbehoefte in de toekomst (trends in sportbeoefening, benuttingsmogelijkheden, groeiend aantal inwoners op verschillende plekken). Ter onderbouwing van die behoefte heeft de gemeente onderzoek laten uitvoeren naar de huidige en toekomstige sportbeoefening in verenigingsverband en de daarbij behorende vraag naar binnen- en buitensportaccommodaties. Er is gebruik gemaakt van vastgelegde en algemeen geaccepteerde richtlijnen voor ruimtebehoefte per competitie-team of deelnemer. Bij de ramingen zijn de bevolkingsprognoses op basis van de groei van de stad en (lokale) trends in de sportdeelname betrokken. De bevolkingsgroei leidt tot een toename van het aantal sporters. De gemeente faciliteert de sportbeoefening onder andere door sportaccommodaties beschikbaar te stellen. Zaanstad-breed gaat het op termijn om een extra behoefte van 1 sportveld, op middellange termijn. De investering wordt geschat op
€ 0,8 mln. (verhoging komt door nieuwe technische specificaties). Er liggen kansen om het nieuw aan te leggen sportveld een bredere functie te geven dan alleen een veld om op te sporten. Technische ontwikkelingen om een sportveld tevens te laten fungeren als warmtebron of als opslag voor waterberging geeft zo’n uitbreiding een multifunctioneel karakter en wordt in samenwerking met de duurzaamheidsopgave onderzocht.

• Sporthal Noord

Het Mulier rapport uit 2022 over de capaciteitsbehoefte m.b.t. binnensport, heeft aangetoond dat in Noord behoefte is aan aanvullende capaciteit in de vorm van een sporthal. Deze voorziening is daarom opgenomen in de Investeringsagenda Maatschappelijke voorzieningen. Een sporthal in Noord vraagt om een investering van ca. € 10 mln.
Een sporthal voorziet in de behoefte van diverse sporten in onze gemeente, zoals volleybal, badminton, basketbal en zaalvoetbal. De ruime afmetingen zorgen voor voldoende wedstrijd- en competitiemogelijkheden (vanwege bondsrichtlijnen), veiligheid (uitloopruimte) en speelplezier (beschikbare ruimte).
Er zijn naast een topsporthal, slechts twee sporthallen in Zaanstad met een officieel speelveld waar alle wedstrijdsporten in beoefend kunnen worden (Sporthal Trias en sporthal Zaanstad Zuid). De nieuwe sporthal Tref/ Struijck op de locatie in het Jagersveld zal ook een officieel speelveld krijgen en deze sporthal zal ook worden ingezet voor onderwijs. Het toevoegen van een nieuwe sporthal in Noord zou betekenen dat je een stadsbrede voorziening creëert, waarmee de piekbelasting van de wedstrijdsport kan worden opgevangen en voorzien we in de behoefte in de toekomst.

Kwaliteit bestaande woningvoorraad
Zie de tekstuele toelichting van dit project onder de ‘kredieten’.
Voor de voortzetting van dit project in de jaren 2028 tot en met 2032 is een structurele wens opgenomen van € 0,6 mln., welke in 2033 e.v. oploopt naar
€ 6,476 mln. (totaal van de periode 2031 t/m 2040 (incl. indexatie). Deze reeks heeft een relatie met het VHF 1 project (particuliere woningen) i.v.m. de cofinanciering.

IKEA/Zuiderhout
Het bedrag dat gereserveerd was voor IKEA/Zuiderhout komt voort uit de financiële afspraken tussen de gemeente en IKEA die in 2013 zijn vastgelegd in een anterieure overeenkomst, zoals een bijdrage aan de ontsluiting van het gebied. Inmiddels heeft de gemeente de grond teruggekocht van IKEA waarmee de financiële reservering is komen te vervallen. Op dit moment wordt er gewerkt aan een haalbaarheidsstudie voor de ontwikkeling van Zuiderhout Noord. Deze wordt in de eerste helft 2025 ter besluitvorming aangeboden. Hierin wordt ook antwoord gegeven op de bestemming en eventueel tijdelijk gebruik van de “IKEA kavel” en de noodzaak van de noordelijke ontsluiting. Ook voor de nieuwe bestemming geldt dat er wensen zijn ten aanzien van de verkeerskundige situatie. Deze worden in kaart gebracht en dan van een bedrag voorzien.

Gebiedsontwikkeling Centrum ’t Kalf
Zie de toelichting bij ‘reserveringen’.
De onderhoudskosten voor het langer door exploiteren van de oude sporthal De Tref zijn opgenomen in de reguliere begroting.

Hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) – planuitwerking en realisatie
De projectkosten voor de HOV ZaanIJ verbinding (planuitwerking en realisatie) hebben een grove indicatie meegekregen van € 200 mln. Uitgaande van een gefaseerde realisatie vraagt de planuitwerkingsfase (2028 t/m 2032) en de realisatiefase vanaf 2032 mogelijk bijna 10% bijdrage vanuit Zaanstad. Vooralsnog bedraagt de grove totale raming tot en met 2033 € 19 mln. De lobby voor een rijksbijdrage loopt en is gericht op de planuitwerkingsfase en realisatie. De kans op succes wordt vergroot door minimaal eerst fase A van de planstudie af te ronden zodat meer concrete haalbaarheid kan worden aangetoond. Na fase A van de planstudie wordt een voorlopig tracébesluit en een nieuwe BOK voorgelegd aan de raad en kan een afweging worden gemaakt over het vervolg van fase B. De dekking voor fase B is opgenomen in de exploitatie begroting (zie ook tekst onder het krediet HOV ZaanIJ).

Nieuwe wens: Behouden Haven
Met het project Behouden Haven wordt een bijdrage geleverd aan strategische opgaven van Zaanstad. Het betreft een gezamenlijke ontwikkeling van De Zorgcirkel en Stichting Agora. Het voorziet in de noodzakelijke uitbreiding van onderwijsvoorzieningen vanwege de groei van het aantal leerlingen in Zaandam West. Het plan omvat de nieuwbouw van basisschool Westerkim, inclusief een gymzaal. Het naastgelegen verpleeghuis Saenden van De Zorgcirkel is verouderd en voldoet niet aan de huidige en toekomstige wensen voor wonen en welzijn. Nieuwbouw is noodzakelijk en biedt kansen voor het vergroenen van de omgeving. De gemeente is verantwoordelijk voor de herinrichting, verbetering en vergroening van de openbare ruimte, waaronder het parkeerterrein bij het winkelcentrum en het vernieuwen van de riolering.
De kosten voor dit project bestaan uit: de kosten voor de realisatie van een school, verwerving van gronden, plankosten en (her)inrichting openbare ruimte. De kosten voor realisatie van de school en bijbehorende kosten zijn gedekt in het IHP. De geraamde budgetten in het MIP voorzien in 1/1 vervanging, maar niet in de beoogde verbetering en vergroening. Daarnaast gaat het om niet gedekte plankosten ten behoeve van het project. Slechts een deel van deze kosten kunnen worden verhaald bij de zorginstelling. De kosten die niet verhaald kunnen worden dienen door de gemeente zelf te worden gedekt.
Het ongedekte deel van de totale kosten voor het onderdeel MIP binnen de integrale ontwikkeling is begroot op ongeveer € 418.000. Het voorstel is om hiertoe bij de voorjaarsnota een wens voor op te voeren in het investeringsfonds.
Ten behoeve van deze ontwikkeling zullen er financiële afspraken gemaakt moeten worden met De Zorgcirkel. Voor de afspraken is zekerheid nodig over de benodigde budgetten. Vervolgens kan een omgevingsplan (Tam-Imro) ter inzage worden gelegd.
In 2025 ligt het zwaartepunt van de plankosten omdat we in dat jaar het bestemmingsplan willen laten vaststellen. In de jaren 2026 t/m 2028 zal grofweg de bouwtijd van de ontwikkeling zijn, en zullen we over het algemeen slechts plankosten procesmanagement hebben. In 2029 verwachten we dat de bouw is voltooid en dat we de openbare ruimte in het gebied zullen herstructureren.

Hembrugbos
Het Hembrugbos is in 2020 van het Rijksvastgoedbedrijf in eigendom overgedragen aan gemeente Zaanstad. Vanuit de gemeente is samen met een bosecoloog en een landschapsbureau, de visie en vervolgens het inrichtingsplan voor het Hembrugbos opgesteld. In het inrichtingsplan is rekening gehouden met vier thema’s: toegankelijkheid, cultuurhistorie, ecologie en behoud karakter. Deze dragen bij aan het doel het bos weer in zijn volle glorie te herstellen, uit te breiden en onderdeel te maken van de ontwikkeling van het Hembrugterrein als geheel. Voor het onderhoud van het bos is geld beschikbaar, voor het inrichten is geen budget. Het inrichten van het bos is geraamd op € 0,98 mln.
In de visie is aangegeven dat deze toekomstige uitvoering van het inrichtings- en beheerplan om aanvullende besluitvorming en integrale afweging van middelen vraagt. In de visie is door het Ingenieursbureau een eerste kosteninschatting gemaakt om een richting te geven voor de mogelijke kosten van de beoogde aanpassingen in en van het bos. Deze kwam uit op een bedrag van € 0,8 mln. (exclusief het beheer). In de uitwerking van het inrichtings- en beheerplan zijn de kosten concreet gemaakt op € 1,2 mln. Voor deze kosten is nog geen dekking. Bij de vaststelling van de visie is tevens een motie ingediend voor behoud historische artefacten. Deze kosten worden begroot op € 0,08 mln.. Er is gezocht naar dekking in subsidieregelingen (bijvoorbeeld van de Provincie, groen of fonds toerisme). Op dit moment is een subsidie (€ 0,06 mln.) van de provincie ontvangen dat wordt besteed.
Daarnaast is op dit moment  een Rijkssubsidie in beeld van € 1,5 mln. Hier is geen co financiering voor nodig. Omdat de subsidie nog niet 100% zeker is, loopt de aanvraag voor het investeringsfonds ook. De claim op het Investeringsfonds is op dit moment  € 0,892 mln. Het voorlopig ontwerp Hembrugbos is afgerond. In het voorjaar van 2025 zal het DO en bestek worden gemaakt. De inschatting is dat er in juni kan worden gestart met de inrichting.

De Groote Weiver
In de cultuurbegroting staat een investeringsbedrag van € 0,5 mln. gereserveerd voor herhuisvesting van De Groote Weiver. In aanvulling hierop is een bedrag van € 0,7 mln. opgenomen als wens voor het Investeringsfonds. Uit het haalbaarheidsonderzoek moet gaan blijken welke investeringsbijdrage benodigd is om De Groote Weiver te behouden en welke eigendomsconstructie mogelijk is. Het investeringsvoorstel zal na gereedkomen van het Ruimtelijk programma van eisen aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Het moment van investeren zal naar verwachting niet eerder dan 2026 zijn.

Poppodium
In het coalitieakkoord 2022-2026 Slagen maken is opgenomen dat een nieuw poppodium als wens in het Investeringsfonds wordt opgenomen. De komende periode wordt geïnvesteerd in het verstevigen van de popfunctie en het netwerk. Dit is een randvoorwaarde om de ambitie van een fysiek poppodium op termijn te kunnen verwezenlijken. Wel houden we oog voor kansen die zich in de tussentijd voordoen om een podium te realiseren (zie PM 2028).

Nieuwe Wens: AVANT 2, Thorbeckeweg, Ontsluiting Poelenburg en Achtersluispolder / Thorbeckezone
Tijdens de planstudiefase van Avant (2021) werd duidelijk dat de Thorbeckeweg afhankelijk van de voortgang van de woningbouw rond 2032 tegen acceptabele grenzen van afwikkeling gaat aan lopen. Met name de woningbouw in de Achtersluispolder en Poelenburg hebben een direct effect. Ook de verdere ontwikkeling rond het centrum, het Hembrugterrein en Hoogtij dragen daar aan bij. In het perspectief Achtersluispolder is op basis van de omgevingsvisie het lange termijn perspectief voor de Thorkbeckezone geschetst. De ambitie is het verdergaand doortrekken van de verdiepte ligging vanaf de aanstaande ongelijkvloerse kruising bij de Wibautstraat. Deels een overkluizing om de Thorbeckezone te ontwikkelen. Mogelijk is al eerder een ingreep noodzakelijk om de ontsluiting van Poelenbrug via de Wibaut-as van een alternatief te voorzien om ook HOV ZaanIJ mogelijk te maken. Dit geldt ook voor de ontsluiting van de Vlinder en de kruising na de Den Uylbrug. Er is een eerste QuickScan AVANT 2 uitgevoerd. De bovenplanse investeringen zijn geraamd op zo’n € 150 miljoen. Partners zijn het Rijk, de Vervoerregio, Amsterdam, en de Provincie. Om verder onderzoek en een planstudie mogelijk te maken vraagt het een bijdrage 2027-2031 van € 1,5 mln. Een bijdrage aan de planuitwerking 2032-2034 en vervolgens realisatie €10,5 miljoen.  

Nieuwe Wens: ParkeerHub Station Wormerveer i.s.m NS en Gebiedsontwikkeling Gasfabriekterrein
Om de gebiedsontwikkeling in de omgeving van station Wormerveer mogelijk te maken is slim ruimte gebruik noodzakelijk en is dubbelgebruik voor parkeren één van de kansen. Het huidige P&R terrein zit in plannen van NS om de basis op orde te brengen. Zaanstad ziet meer mogelijkheden in de vorm van een gebouwde parkeervoorziening voor P&R, Bewoners-parkeren, Fiets-parkeren, OV-fiets en andere deelmobiliteit. Partners zijn naast NS en Pro-Rail, de Provincie, de Vervoerregio Voor een bijdrage in onderzoek en een planstudie is € 0,25 miljoen in 2026-2028 geraamd. Om deze inpassing mogelijk te maken dient ook de openbare ruimte en de oversteekbaarheid van de Provinciale weg te worden aangepakt. Om een integraal plan mogelijk te maken is €2 miljoen voor 2029 begroot.

Nieuwe Wens: Ombouw Prins Bernhardplein 2035
In 2025 wordt het toekomstperspectief Prins Bernhardplein afgerond (ontwerpend onderzoek). Dit genereert uitgangspunten voor HOV ZaanIJ, de kwaliteitseisen voor alle modaliteiten, ruimtelijke mogelijkheden voor gebiedsontwikkeling en het mogelijk anders ontsluiten Peldersveld en Ooszijderpark. Vanuit dit perspectief worden ook de korte termijn maatregelen ontworpen om doorstroming voor OV en Autoverkeer rond 2030 te realiseren. Voor het voorgaande is uit de totale SPUK versnelling woningbouw Kogerveldwijk €  2,4 miljoen gereserveerd.
Voor een ombouw rond 2035 is een indicatie van € 45 miljoen afgegeven. Het toekomst perspectief wordt voorzien van een raming en geeft zicht op de werkelijke investering en mogelijke opbrengsten. Het tracébesluit voor HOV ZaanIJ wordt tegelijkertijd verwacht in 2025. De realisatie kan daarmee onderdeel worden van de gefaseerde realisatie van HOV ZaanIJ. Een bijdrage vanuit Zaanstad ten behoeve de planstudie, co-financiering voor toekomstige rijkssubsidies ten behoeve van de versnelling Woningbouw is geraamd op € 1,0 miljoen voor de planstudie 2026-2029 en € 11,25  mln. bijdrage aan de uitwerking 2029-2033 en realisatie vanaf 2035.

Uitbreidingsinvesteringen met specifieke dekking
Er zijn een aantal uitbreidingsinvesteringen die voorzien zijn van een specifieke dekking. Omdat we in deze bijlage investeringen een volledig overzicht willen geven van de uitbreidingsinvesteringen, nemen we deze uitbreidingsinvesteringen ook op de in bijlage. Het gaat om projecten waar vanuit subsidies of bijdragen van projectontwikkelaars een specifieke dekking tegenover staat of waar vanuit het coalitieakkoord specifieke middelen voor beschikbaar zijn gesteld. Het gaat om: Projecten Kogerveldwijk en Noord met specifieke dekking.
Deze projecten worden hieronder apart toegelicht.

Projecten Kogerveldwijk en Noord met specifieke dekking
In de rapportage Investeringsfonds 22.2 is de voeding aan het Investeringsfonds vanuit de reserve infra en de reserve GKZ per saldo met € 2,654 mln. verlaagd. Dit was de bijdrage bovenwijks vanuit de ontwikkelaars van de Kogerveldwijk, die benodigd is voor onderstaande 8 projecten in het kader van bovenwijkse uitbreidingsinvesteringen Kogerveld (€ 11,644 mln.) in combinatie met de WBI-gelden (Woningbouwimpuls) die we voor Kogerveldwijk hebben ontvangen (€ 9 mln.). Aanvullend hebben we nog € 6,14 mln. aan WBI-gelden ontvangen voor uitbreidingsinvesteringen Noord. Op grond van deze ontvangen WBI-gelden heeft Zaanstad zichzelf de verplichting opgelegd om deze projecten nu daadwerkelijk ook uit te gaan voeren. De raad krijgt voor elk van deze projecten een afzonderlijk raadsvoorstel voorgelegd om hier haar goedkeuring op te geven. In dat raadsvoorstel zal worden ingegaan op de inhoud van het project, het daadwerkelijk benodigde krediet en de dekking daarvan.
Eerst wordt inzicht gegeven in de fasering en omvang van de afzonderlijke projecten. Vervolgens wordt in een tabel aangegeven op welke wijze deze projecten gedekt worden:

De dekking van deze projecten is als volgt:

Toelichting projecten
Algemeen m.b.t. uitbreidingsinvestering Kogerveldwijk
In de eerste helft van 2024 is gestart met de bovenstaande infrastructurele projecten in de  Kogerveldwijk. Vanwege de gefaseerde woningbouwontwikkeling in het gebied en het borgen van onder andere de bereikbaarheid en de leefbaarheid worden ook de infrastructurele projecten gefaseerd uitgevoerd. Vooralsnog is de planning dat gestart wordt met de H.G. Scholtenstraat, waarna de rotonde Paltrokstraat en de Paltrokstraat zelf volgen. Als laatste wordt de Heijermansstraat aangepakt.
Voor deze projecten is er een globale aanzet gedaan om de kosten en de dekking hiervan te actualiseren. De opgenomen posten in de tabel inzake VAT- en proceskosten, onvoorzien en indexatie zijn nog niet toegerekend aan de genoemde projecten. Dit wordt de komende tijd gedaan als voor de ontwerpen detailramingen zijn uitgewerkt, voordat de betreffende raadsvoorstellen voor deze projecten aan u worden voorgelegd.
De dekking voor deze kosten zijn ook opgenomen in de tabel hierboven (deel WBI-subsidie, MIP, deel Reserve KVW maar voornamelijk de TF-gelden waarover eerder door de raad besloten is.
De andere opgenomen projecten worden later opgepakt, maar wel zo dat het binnen de gestelde termijn van het Rijk valt als het gaat om de WBI-subsidie. Dit geldt niet voor de Afwaardering Prins Bernardweg waarvoor vanuit bovenstaande tabel een WBI-subsidie wordt gedaan aan dit project, welke is opgenomen binnen het Investeringsfonds.

1. Rotonde Paltrokstraat omvormen naar kruising
Met het toevoegen van de woningen in de Kogerveldwijk wordt het gebruik van de Heijermanstraat intensiever en is het nodig de rotonde om te vormen naar een kruising om de verkeersdoorstroming te verbeteren.

2. Herinrichten Heijerman- en doctor HG Scholtenstraat
Ook voor de herinrichting van de Heijerman- en doctor HG Scholtenstraat geldt dat die nodig is als gevolg van het toevoegen van de woningen en het daardoor intensievere gebruik van deze verkeersader door de Kogerveldwijk. Ook met de toekomstige inpassing van de HOV ZaanIJ moet rekening worden gehouden. Door de herinrichting wordt een veiliger situatie gecreëerd en worden de extra verkeersbewegingen mogelijk gemaakt. Voor dit project wordt een subsidie ontvangen van de Provincie NH van € 2,8 mln. In de rapportage over de Provinciale Subsidie wordt uitgegaan van uitvoering in de periode van 2026-2029.

3. Herinrichten Paltrokstraat
Direct aan de Paltrokstraat zijn de gebiedsontwikkelingen “Paltrok” (236 woningen) en “Hilko” (113 woningen) gelegen. Deze herinrichting is niet alleen voor de projecten Paltrok en Hilko, maar ook noodzakelijk voor een verkeersveilige afwikkeling van al het verkeer dat zal komen als gevolg van de gehele gebiedstransformatie van de BJB. Ook de andere projecten zullen voor extra verkeer zorgen. Realisatie van deze projecten zorgt voor een noodzaak tot het herinrichten van deze straat om het toenemende gebruik ervan op te kunnen vangen.

4. Afwaarderen Prins Bernhardweg
De toelichting is opgenomen bij Project Bereikbaarheidsdeal (Afwaardering A7/Prins Bernhardweg).

5. Herinrichting omgeving station Kogerveldwijk
Het station vormt het centrale punt in de Kogerveldwijk. Bij de beoogde substantiële toevoeging van het aantal woningen in de Kogerveldwijk wordt fors ingezet op het stimuleren van duurzame vormen van mobiliteit, onder andere door de inzet van deelauto's en het hanteren van hoogstedelijke parkeernormen. Vervoer per trein is hierin een cruciale schakel. Een goed ingericht en functionerend stationsplein is hierbij noodzakelijk. Het huidige stationsplein voldoet op dit moment niet aan die norm en verdient een kwaliteitsslag.
De voorbereiding van dit project is uitgesteld vanwege de noodzaak om uitgangspunten vast te stellen met betrekking tot de hoofd-infra, ruimtereserveringen ten behoeve van de HOV ZaanIJ en de onder- en bovengrondse infra. De start van de uitvoering van dit project wordt niet eerder dan 2028 verwacht.

6. Vervoershub
In de Kogerveldwijk vinden verschillende gebiedsontwikkelingen plaats, waarmee een substantieel aantal woningen wordt toegevoegd. De bedoeling is voor verschillende van die gebiedsontwikkelingen één centrale vervoershub te realiseren in de nabijheid van het station. Met name het bezoekersparkeren zal hiermee een centrale plek krijgen en door de vervoershub bij het station te realiseren, fungeert de hub ook als overstapmogelijkheid voor de toekomstige bewoners van de woningen om hun reis verder per trein voort te zetten. Door één centrale oplossing hoeft niet per gebiedsontwikkeling tot een oplossing gekomen te worden. Momenteel wordt een locatie onderzocht in combinatie met een herontwikkelingsproject. De start van de uitvoering van dit project wordt niet eerder dan 2028 verwacht.

7. Verbreden tunnel onder station
Deze verbreding is nodig als gevolg van de toevoeging van de woningen. Het betreft een tunnel die betrekking heeft op de Heijermanstraat, die als gevolg van de toegevoegde woningen intensiever gebruikt zal worden, waarmee het noodzakelijk is die aan te passen en daarmee de tunnel te verbreden.

8. Park
De bedoeling is in de Boerejonkerbuurt, waarin verschillende van de (beoogde) gebiedsontwikkelingen gelegen zijn, één centraal park te realiseren om zo voor het noodzakelijke groen in de buurt te zorgen (groen, klimaatadaptatie, hittestress). De noodzaak tot realisatie van dit groen wordt veroorzaakt door de toevoeging van de woningen en het feit dat er in de gebiedsontwikkelingen zelf minder ruimte is voor groen.

9. Vaartbrug  
De huidige Vaartbrug is de zwakke schakel op de hoofdas tussen Krommenie en Wormerveer. De brug is te smal en er is regelmatig sprake van gevaarlijke situaties voor fietsers. Door de toevoeging van woningen aan weerszijden van de Nauernasche Vaart wordt dit nog versterkt. Daarom wordt voorgesteld met een extra fietsbrug de verkeersstromen van elkaar te scheiden.

Transformatiefonds

Het Transformatiefonds is een bestemmingsreserve, die bij de begroting 2017 gevormd is. De reserve heeft een specifieke voeding en besteding. De voeding bestaat uit de begrotingsruimte die niet meer ingezet wordt als gevolg van het verplicht activeren van de investeringen met maatschappelijk nut in de openbare ruimte. Door het activeren nemen de kapitaallasten jaarlijks toe en de vrije begrotingsruimte navenant af. De voeding van het fonds neemt dus jaarlijks iets af.
Het doel van het Transformatiefonds is om de bouw van extra woningen (netto toename) in Zaanstad te realiseren. Er zijn woningbouwlocaties waar zonder publieke investeringen geen positieve businesscase te maken is. Een bijdrage uit het Transformatiefonds kan in dat geval een doorbraak forceren, zodat private partijen tot realisatie van de woningbouw over kunnen gaan.
Bij aanwending van de middelen in het Transformatiefonds zal de gemeente extra moeten lenen. Wanneer de middelen niet financieel ‘renderen’ heeft dit een permanent opwaarts effect op de leningenportefeuille met alle rente-effecten en risico’s die daarmee gepaard gaan. Daarom zijn er strikte voorwaarden benoemd voor een onttrekking aan deze reserve. Deze voorwaarden zijn vastgelegd in de Financiële verordening Zaanstad 2023 Hoofdstuk 2, artikel 7. Het gaat daarbij om de bijdragen die marktpartijen zelf moeten leveren, de maatschappelijke effecten die de uitgaven moeten opleveren, de maximale bijdrage van € 10.000 per woning en andere voorwaarden. De extra woningen zorgen voor hogere inkomsten OZB en gemeentefondsuitkering en dekken daarmee de extra rentelasten voor de hogere lening af.
Tot maart 2025 zijn onderstaande aanvragen naar de raad gebracht en akkoord bevonden.

Figaro:
Eind 2024 is een partner geselecteerd via de Europese tenderprocedure en is er gestart met de eerste uitwerking van de plannen. Een eerste voorlopig ontwerp wordt rond medio 2025 verwacht.